تفاوت بازار بورس و فرابورس
ورود شرکتها به بازار سرمایه همواره نشان‌دهنده رشد شرکت و معرفی آنها در سطح کشور می‌باشد. شرکتهایی که سهامشان در بازارهای مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرد از درجه اعتبار بالاتری برخوردار هستند.
به گزارش میزان، بر اساس دستورالعمل پذیرش عرضه و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران، فرابورس دارای ۵ بازار اول، دوم، سوم، ابزارهای نوین مالی و پایه است.
تقسیمبندی این ۵ بازار به این دلیل است که پذیرش شرکتهای سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد.
بازار سوم جهت عرضه یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقل‌وانتقال سهام شرکتهایی است که بر اساس الزام بند ب ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امکان پذیرش در یکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند.
در مقابل بازار بورس به‌طورکلی به دو بازار اول و دوم تقسیم میشود.
به‌عبارتی‌دیگر تشکیل این دو بازار به نحوی عملکرد فعالین را مشخص خواهد کرد؛ به این طریق که اگر شرکتی در بازار اول عملکرد خوبی نداشته باشد به بازار دوم منتقل خواهد شد و در مقابل اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد خوبی از خود ارائه دهد به بازار اول منتقل خواهد شد.
ضمن اینکه اگر شرکتی در بازار دوم چندان رضایت‌بخش عمل نکند از بازار اخراج خواهد شد.
نحوه انجام معامله در دو بازار
نحوه انجام معامله در بازار بورس بدین طریق است که کارگزاران متولی اصلی انجام معاملات در این بازار هستند.
این کارگزاران که دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار هستند، نقش نماینده خریدار و یا فروشنده را ایفا می‌کنند.
همه کارگزاران موظف به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات موجود هستند و سرمایه‌گذار میتواند برای معاملات اوراق بهادار کارگزار خود را با توجه به معیارهایی از قبیل انجام به‌موقع سفارش، دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت و نحوه ارائه خدمات جانبی انتخاب نماید.
در مقابل سرمایهگذاران اعم از حقیقی یا حقوقی برای انجام معاملات سهام یا سایر اوراق بهادار پذیرفته‌شده در فرابورس باید از طریق یکی از کارگزاران فرابورس اقدام کنند.
شرکتهای کارگزاری فرابورس مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار را داشته و عضو کانون کارگزاران هستند؛ لذا سرمایهگذاران میتوانند از بین آنها یکی را -که همگی حکم واحد داشته- و با توجه به معیارهایی چون توانایی انجام به‌موقع سفارشات و به بهترین قیمت در کنار خدمات جنبی چون آموزش و تحلیل، انتخاب و درخواست‌های خود را برای انجام معاملات به آنها ارائه کنند. کارگزاران به‌عنوان حلقه واسط بین خریدار و فروشنده عمل کرده و تمام خریدوفروش‌های سهام و اوراق بهادار در فرابورس از سوی آنها انجام خواهد شد.
این کارگزاران ملزم به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات هستند.
لازم به ذکر است که در هر دو بازار کارگزاران بر اساس کدی که به آنها تعلق می‌گیرد، وارد معامله میشوند.
در کدام بازار سرمایهگذاری کنیم؛ بورس یا فرابورس؟
همانطور که گفته شد شرکتهایی که شرایطشان برای پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار دشوار است میتوانند به سهولت در بازار فرابورس وارد شوند. این در حالی است که بر اساس مقررات، کلیه مزایای موجود برای شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در فرابورس نیز تعریف شده‌اند و این دو بازار در عمل فرق چندانی با هم ندارند.
فرابورس تفاوت در بازارهای بورس و فرابورس چیست؟ چه تفاوتی با بورس دارد؟
در شرایط اقتصادی اخیر درصد قابل‌توجهی از مردم به سرمایهگذاری در بازارهای مختلف روی آورده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که یکی از این بازارها بازار سرمایه است. بازار فرابورس (که به‌صورت اختصاری با نام OTC شناخته میشود)، یکی از اقسام بازار سرمایه در ایران است. این بازار با بورس تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی داشته اما درعین‌حال تشابه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نیز با یکدیگر دارند. در این مطلب قصد داریم تا به تمام مواردی که مربوط به بازار فرابورس ایران اشاره کنیم. علاقهمندان و فعالان حوزه‌ی سرمایهگذاری میبایست با مفهوم بازار فرابورس و تفاوتهای آن با بورس، آشنا باشند.
فرابورس چیست؟
همانطور که می‌دانید، بازار سرمایه فرصتی بسیار خوب در زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فعالیت‌های اقتصادی و سرمایهگذاری را برای علاقهمندان به این حوزه فراهم کرده است. در این بازارها، افراد دارای وجوه مازاد میتوانند به‌منظور مولدسازی دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایشان و کسب عایدی از آنها وارد شده و ضمن کمک به تأمین مالی شرکتها، سرمایهی خود را در برابر تورم محافظت کرده و به عایدی مضاعفی نیز دست یابند. از طرف دیگر شرکتها مجموعه‌های فعال در این زمینه‌ها، سرمایهی لازم برای فعالیت‌های خود را به دست خواهند آورد. بورس و فرابورس هر دو از زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازارهای سرمایه هستند.
فرابورس ایران
فرابورس ایران، در آبان‌ماه سال ۱۳۸۷ شکل گرفت. هدف از تأسیس فرابورس در ایران، تأمین مالی شرکتها از طریق بازار سرمایه است. بنابراین این بازار، نقش مؤثری در ساماندهی و فعالیت شرکتها و بنگاه‌های اقتصادی فعال در آن خواهد داشت. ازآنجایی‌که ورود به فرابورس به نسبت بازار بورس، شرایط سادهتر و سهل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری را به همراه دارد شرکتها با سرعت بیشتری میتوانند در این بازارپذیرش شده و از مزایای حضور در این بازار بهره ببرند. بازار فرابورس در ایران شامل بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های متعددی نظیر بازار تفاوت در بازارهای بورس و فرابورس اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه است که در ادامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این مقاله در خصوص هر یک از آنها توضیحاتی را ارائه خواهیم کرد.
تفاوت بازارهای فرابورس و بورس
همانطور که ذکر کردیم بازارهای فرابورس و بورس هر دو از زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازارهای سرمایه هستند. بنابراین فعالیت هر دوی آنها، تقریباً یک موضوع یکسان دارد. در این بخش می‌خواهیم فعالیت این دو بازار را دقیق‌تر بررسی کنیم تا تفاوت آنها را بهتر بشناسیم.
در بازار بورس، به معاملات کالا و اوراق بهادار پرداخته میشود. یعنی یا یک محصول واقعی فیزیکی، خریدوفروش میشود (بورس کالا و بورس انرژی) و یا اینکه داراییهای کاغذی و سندی تحت معامله قرار می‌گیرد (بورس اوراق بهادار). شکل دیگری از بورس نیز وجود دارد که در آن ارز رایج کشورهای مختلف، معامله میشود و به بورس ارز مشهور است. البته این بورس ارز در ایران راه‌اندازی نشده است.
معاملات در بازار فرابورس، روی سهام شرکتهای مختلف انجام میشود. یکی از مهمترین تفاوتهای بازار بورس و فرابورس ایران، در نحوه‌ی پذیرش و عضویت شرکتها در آن است. در بازار بورس، شرایط نسبتاً سخت‌گیرانه‌تری وجود دارد؛ بنابراین راحت‌تر و سریعتر بودن عضویت در فرابورس ایران، سبب شده است تا بسیاری از شرکتها در آن فعالیت داشته باشند.
تفاوت دیگری که میتوان برای بازارهای بورس و فرابورس ایران از منظر سرمایهگذاران قائل شد، تفاوت در کارمزد خریدوفروش است که در بازار فرابورس مقداری کمتر از بورس است.
به واسطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی تفاوت در قوانین ورود و فعالیت در بازار بورس و فرابورس و همچنین برخی از تفاوتهای گزارش‌دهی در آنها، میتوان گفت سرمایهگذاری در بازار فرابورس ریسک به‌مراتب بیشتری نسبت به سرمایهگذاری در بازار بورس دارد. در ادامه به جزئیات تفاوت در قوانین پذیرش این دو بازار اشاره خواهیم کرد.
آشنایی با انواع بازارهای فرابورس
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم بازار فرابورس را میتوان به زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلفی تقسیمبندی کرد. انواع این زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها شامل بازار اول، بازار دوم، بازار سوم (عرضه)، بازار پایه، بازار ابزارهای نوین و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور بازار مشتقه فرابورس میشوند. این انواع بازار، بر اساس تفاوتهای دستورالعمل پذیرش و معاملات ایجاد شده‌اند. شرایط پذیرش در هر یک از این بازارها نیز متفاوت خواهد بود که در خصوص این قسمت در بحث پذیرش فرابورس توضیحات بیشتری را ارائه خواهیم داد. اما در لازم است تا به این نکته اشاره کنیم که فلسفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی وجودی بازار پایه، کمک به اجرایی کردن برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است و در بازار ابزارهای نوین فرابورس نیز مواردی نظیر اوراق مشارکت، گواهی‌های سرمایهگذاری و صکوک معامله میشود. همچنین در بازار مشتقه فرابورس نیز معاملات اوراق اختیار انجام میشود.
پذیرش در فرابورس
همانطور که بارها اشاره کردیم پذیرش در فرابورس ایران، سادهتر و سریعتر از پذیرش در بازار بورس است. بنابراین شرکتهایی که امکان ثبت و فعالیت در بورس ندارند، میتوانند وارد فرابورس شوند. تفاوتهای قوانین پذیرش در این دو بازار را میتوان در ۷ محور تعریف کرد که در ادامه به هر یک از آنها اشاره خواهیم کرد.
حداقل سرمایه ثبت شده شرکت
اولین محوری که سبب ایجاد یکی از وجوه افتراق میان شرکتهای بورسی و فرابورسی است، بحث مربوط به حداقل سرمایهی ثبت شده شرکت است. منظور از حداقل سرمایهی ثبتی همان میزان سرمایهای است که به جهت اخذ مجوز از مرجع ثبت شرکتها صرف شده است. در خصوص میزان این پارامتر برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول بورس ۱۰۰ میلیارد تومان و برای تابلوی فرعی بازار اول ۵۰ میلیارد تومان و برای بازار دوم بورس ۲۰ میلیارد تومان است. این در حالی است که این مقدار برای بازار اول فرابورس ۱ میلیارد و برای بازار دوم ۱۰۰ میلیون تومان است.
حداقل سهام شناور
دومین محوری که سبب بروز تفاوت بین شرایط پذیرش شرکتها در بورس و فرابورس میشود، بحث حداقل میزان سهام شناور آنها است. درصد سهام شناور، آن میزان از سهامی است که تحت تملک سهامداران عمده صرف‌نظر از شخصیت حقیقی یا حقوقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان نیست. در واقع نشان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آن است که چه میزان از سهام شرکت در تملک افرادی است که مالک کمتر از یک درصد کل سهام شرکت هستند. اگر این مفهوم هنوز برایتان شفاف نیست توصیه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم تا مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مربوط به سهام شناور را در سایت آکادمی دانایان مطالعه کنید.
میزان حداقل سهام شناور برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول بورس، تفاوت در بازارهای بورس و فرابورس تفاوت در بازارهای بورس و فرابورس ۲۰ درصد و برای بازار اول و تابلوی فرعی، ۱۵ درصد است. برای بازار دوم بورس نیز این میزان به ۱۰ درصد کاهش پیدا خواهد کرد. این امر در حالی است که در بازار اول فرابورس نیز این میزان ۱۰ درصد است اما برای بازار دوم فرابورس به ۵ درصد کاهش پیدا خواهد کرد.
حداقل تعداد سهامداران در شرکتهای فرابورس
پارامتر دیگری که سبب بروز تفاوت در شرایط شرکتهای بورسی و فرابورسی میشود، بحث حداقل تعداد سهامداران در این شرکتها است. برای شرکتهای تابلوی اصلی بازار اول بورس این میزان ۱۰۰۰ نفر، تابلوی فرعی بازار اول ۷۵۰ نفر، بازار دوم بورس ۲۵۰ نفر و برای بازار اول فرابورس ۲۰۰ نفر است. در این باره محدودیتی برای بازار دوم فرابورس تعریف نشده است.
حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه
میزان حضور یک شرکت و سابقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فعالیت آن در صنعت مربوط به خودش از دیگر عواملی است که بر روی اعتبار شرکتهای مختلف اثرگذار است. این مؤلفه یکی دیگر از وجوه تمایز شرکتهای بورسی و فرابورسی از یکدیگر است. برای بازار اول بورس هم در تابلوی اصلی و هم در تابلوی فرعی حداقل سه سال سابقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی فعالیت در صنعت مدنظر الزامی است. این میزان برای بازار دوم به دو سال کاهش پیدا میکند. در خصوص بازار فرابورس نیز در بازار اول میبایست حداقل دو سال از زمان بهرهبرداری و ارائه خدمات گذشته باشد. اما این مسئله برای بازار دوم فرابورس به گذشتن یک سال از زمان تأسیس کاهش خواهد یافت.
زیان انباشته
زیان انباشته به‌عنوان یکی از اصطلاحات حسابداری است که در صورت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مالی قابل‌مشاهده است. هیچ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کدام از شرکتهای خواهان پذیرش در بازار اول بورس اعم از تابلوی اصلی و فرعی و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور بازار دوم تفاوت در بازارهای بورس و فرابورس بورس و بازار اول فرابورس نباید دارای زیان انباشته در مرحله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پذیرش باشند. اما برای بازار دوم فرابورس شرکتهایی که خواهان ورود به بازار هستند اما زیان انباشته دارند باید برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از آن داشته باشند.
نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییها
همانطور که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانیم داراییهای یک شرکت از حقوق صاحبان سهام و بدهی‌ها تشکیل میشود. خلق دارایی با استفاده از بدهی یا همان ضریب اهرمی از مواردی است که میتواند ریسک یک شرکت را افزایش دهد؛ بنابراین ازآنجایی‌که مبنای تمامی تقسیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها براین‌اساس استوار است که شرکتهای کم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریسک را راهی بورس و شرکتهای با ریسک بیشتر را راهی فرابورس کند، از این منظر نیز استانداردی برای تقسیمبندی شرکتها تعریف شده است.
بر اساس مقررات نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییها برای شرکتهای تابلوی اصلی بازار اول بورس ۳۰ درصد و برای بازار اول بورس و تابلوی فرعی ۲۰ درصد در نظر گرفته شده است. این میزان برای بازار دوم بورس و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور بازار اول فرابورس ۱۵ درصد در نظر گرفته شده است و برای بازار دوم فرابورس محدودیتی ارائه نشده است.
سودآوری
اما آخرین وجه تمایز بین شرکتهای بورسی و فرابورسی و حتی شاید بتوان گفت مهمترین آنها، محدودیت مربوط به مسئله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سودآوری در آنها است. برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول بورس میبایست شرکت مدنظر در سه دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مالی منتهی به زمان پذیرش سودآور بوده باشد. برای پذیرش در تابلوی فرعی بازار اول ۲ دوره و برای بازار دوم و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور بازار اول فرابورس سودآور بودن شرکت در یک دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مالی منتهی به زمان پذیرش ضروری است.
به‌این‌ترتیب باتوجه‌به تمامی وجوه تمایز میان شرکتهای بورسی و فرابورسی میتوان گفت شرکتهای بورسی از نظر جمیع شرایط از ریسک کمتری برای سرمایهگذاری برخوردار هستند اما نباید این مسئله را فراموش کنیم که اصولاً بازدهی را میتوان به‌عنوان پاداشی برای پذیرش ریسک تعریف کرد و غالب سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های منطقی بیشتری دارند میتوانند از سودآوری بیشتری نیز برخوردار باشند.
مزایای بازار فرابورس برای شرکتها و سرمایهگذاران
بازار فرابورس، مزایای زیادی دارد که سرمایهگذاران و شرکتها میتوانند در کنار یکدیگر از آن بهره‌مند شوند. در لیست زیر، مهمترین مزیت‌ها و امتیازات این بازار را مطرح شده است.
- تأمین مالی به شکل ساده و از طریق فروش سهام شرکتها
- عدم افزایش ریسک فعالیت شرکتها
- معافیت‌های مالیاتی شرکتها تا ۱۰ درصد از درآمد
- تخفیف برای مالیات نقل‌وانتقال
- فراهم‌آوردن امکان معرفی شرکت و نام برند به بازار
- شفاف بودن تمام اطلاعات در سایت رسمی (آدرس سایت فرابورس: www.ifb.ir )
- اعتبار و قیمت‌گذاری عادلانه روی سهام شرکتها
- وثیقه‌گذاری سهام
- امکان سرمایهگذاری با مبالغ پایین
- سرمایهگذاری امن
- قابلیت نقدشوندگی خوب
- سهولت پذیرش در بازار فرابورس ایران
- امکان توزیع اوراق بهادار در بازار ابزار نوین
- کارمزد پایین
- نظارت سازمان بورس بر کلیه‌ی معاملات
جمع‌بندی درباره‌ی فرابورس
بازار فرابورس ایران، یکی از زیرمجموعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازارهای سرمایه است. مانند بازار بورس، در فرابورس نیز اشخاص حقیقی و حقوقی به معاملات سرمایه و سهام می‌پردازند. مهمترین مزیت بازار فرابورس ایران به نسبت بازار بورس، پذیرش سادهتر آن است. بنابراین با شرایط ساده‌تری شرکتها میتوانند به فرابورس پیوسته و در آن فعالیت داشته باشند. لازم به ذکر است که شرکتهای سهامی عام و سرمایهگذاران میتوانند وارد فرابورس ایران شوند و به معاملات سهام پرداخته و از مزایای این بازار، بهره‌مند شوند. معاملات در بازار فرابورس با کارمزد پایین‌تری به نسبت بازار بورس صورت می‌گیرد. بنابراین، این بازار شرایط بهتری را برای سرمایهگذاران ایجاد نموده است. مزایای دیگری نیز در فرابورس ایران دیده میشود که به برجسته‌ترین و بااهمیت‌ترین آنها در این مطلب، اشاره کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم.
بورس و فرابورس (شباهت ها و تفاوت ها)
امروزه و به خصوص با نوسانات جدید پیش آمده در بازار بورس و فرابورس، کمتر کسی پیدا می شود که از وجود داشتن این بازارها بی اطلاع باشد. به طور کلی بورس را می توان به عنوان یکی از اجزای اصلی بازارهای مالی در سرتاسر جهان در نظر گرفت. به زبان ساده می توان گفت که بورس یک محیطی برای صورت گرفتن یک رابطه مابین تولید کنندگان و مصرف کنندگان (شامل خریداران و فروشندگان سهام) می باشد. برای اینکه درک مشخصی از بورس و فرابورس داشته باشیم، در ابتدا این دو بازار به صورت مجزا مورد بحث قرار می گیرند و بعد از آن تفاوت مابین آنها بررسی می شود.
بازار بورس
بورس یک محلی برای معامله دارایی های مختلف (از جمله دارایی های مالی و واقعی) می باشد. در یک تقسیم بندی بورس به دو نوع بورس اوراق بهادار و بورس کالا تقسیم می شود؛ در بورس اوراق بهادار اسنادی همانند سهام و اوراق مشارکت معامله می شوند و در بورس کالا دارایی های واقعی یا کالاهای فیزیکی مورد تبادل قرار می گیرند. همچنین در خارج از کشور یک بورس ارز هم وجود دارد که در آن واحدهای پولی کشورهای دیگر مورد معامله قرار می گیرد. اخیرا در ایران یک بازاری تحت عنوان بازار متشکل تشکیل شده است که کارایی مشابه بورس ارز را دارد؛ این بازار در حال حاضر به صورت آزمایشی کار می کند تا در صورت داشتن عملکرد موفق به صورت رسمی به فعالیت خودش تفاوت در بازارهای بورس و فرابورس ادامه دهد. مکانیزم تعیین قیمت در این بازار برمبنای عرضه و تقاضا می باشد. همچنین یک دامنه نوسان مجاز روزانه (به غیر از روزهایی که روش حراج پیوسته برای برخی سهم ها مورد استفاده قرار بگیرد) برای پیشگیری از نوسانات بیش از حد اعمال می شود.
بازار فرابورس
بازار فرابورس ایران در سال 1387 به صورت رسمی و تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار شروع به فعالیت کرد. این بازار شرایطی مشابه با بازار بورس دارد، اما به منظور اینکه این بازار بتواند یک اهرم کمک کننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد، شرایط پذیرش در آن آسانتر است. به همین دلیل یکی از مهمترین اهداف این بازار عبارت از ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که صلاحیت ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند یا می خواهند سریعتر وارد بازار شوند. این شرایط باعث شده است که بنگاه های اقتصادی با دارا بودن حداقل شرایط و در سریع ترین زمان بتوانند به این بازار مالی وارد شوند و از مزایای آن استفاده نمایند.
بازارهای فرابورس
خود فرابورس شامل پنج بازار می باشد که عبارتند از: بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه. شرایط فعالیت در بازار پایه منعطف تر از شرایط فعالیت در بازار اول و دوم می باشد. در بازارهای اول و دوم شرکت هایی پذیرفته می شوند که شرایط فعالیت در این بازارها را داشته باشند (شرایط بازار دوم منعطف تر از شرایط بازار اول می باشد) بنابراین می توان گفت که بازار پایه یک محلی برای نقل و انتقال سهام شرکت های سهامی عام می باشد که در بورس یا سایر بازارهای فرابورس پذیرفته نشده اند. به همین دلیل در این بازار اکثر شرکت های سهامی عام می توانند حضور داشته باشند.
به طور کلی مزایای پذیرش شرکت ها در فرابورس عبارتند از: سهولت پذیرش، تامین مالی، معافیت مالیاتی، وثیقه گذاری سهام، امکان انتشار اوراق بهادار در بازار ابزارهای نوین مالی، امکان خروج از فرابورس، نبود حجم مبنا و سایر موارد.
تفاوت بورس و فرابورس
– مکان فیزیکی و دامنه نوسان:
اولین تفاوت بورس و فرابورس این است که بازار فرابورس برخلاف بازار بورس، یک مکان فیزیکی مشخصی برای جمع شدن معامله گران ندارد. همچنین دامنه نوسان برای شرکت های فعال در بورس 4 درصد و برای شرکت های فعال در فرابورس 5 درصد است.
– تقسیم بندی بازار:
بازار بورس کلا دارای دو بازار اول و دوم است که عملکرد آنها هم به هم مرتبط می باشد. همچنین در بازار اول دو تابلوی اصلی و فرعی وجود دارند که شرایط تابلوی فرعی راحت تر از شرایط تابلوی اصلی است. شرکتی که در بازار اول فاقد عملکرد مورد انتظار باشد، به بازار دوم منتقل می شود و همچنین شرکتی که عملکرد مناسبی در بازار دوم داشته باشد، به بازار اول منتقل می شود. علاوه بر این شرکتی که فاقد عملکرد مناسب در بازار دوم باشد، مجوز آن برای فعالیت در این بازار لغو خواهد شد. ولی همانطور که در بالا هم بیان شد، بازار فرابورس دارای پنج بازار می باشد که عبارت از بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه می باشند.
– فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس
همانطور که قبلا هم بیان شد، شرایط پذیرش در بورس سخت تر از شرایط پذیرش در فرابورس می باشد (که در آن شرکت های کوچک هم می توانند سهام خودشان را عرضه کنند). شرایط پذیرش در این بازارها در جدول زیر نشان داده شده است.
شرایط ورود به بازار بورس و فرابورس
| بازار بورس | بازار فرابورس | شرایط پذیرش | |||
| تابلوی اصلی بازار اول | تابلوی فرعی بازار اول | بازار دوم | بازار اول | بازار دوم | |
| ۱۰۰ میلیارد تومان | ۵۰ میلیارد تومان | ۲۰ میلیارد تومان | یک میلیارد تومان | ۱۰۰ میلیون تومان | حداقل سرمایه ثبت شده شرکت |
| ۲۰ درصد | ۱۵ درصد | ۱۰ درصد | ۱۰ درصد | پنج درصد | حداقل سهام شناور |
| هزار نفر | ۷۵۰ نفر | ۲۵۰ نفر | ۲۰۰ نفر | – | حداقل تعداد سهامداران |
| سه سال | سه سال | دو سال | حداقل دو سال از زمان بهرهبرداری با ارائه خدمات گذشته باشد | حداقل یک سال از تاسیس آن گذشته باشد | حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه |
| نداشته باشد | نداشته باشد | نداشته باشد | نداشته باشد | برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از زیان داشته باشد | زیان انباشته |
| ۳۰ | ۲۰ | ۱۵ | ۱۵ | – | نسبت حقوق صاحبان سهام به کل داراییها |
| سه دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد | دو دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد | یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد | یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد | – | سودآوری |
– شفافیت قیمت ها و ریسک
یکی از مهمترین مزایای بازار بورس عبارت از شفافیت قیمت ها و کاهش ریسک می باشد. به دلیل اینکه شرایط معاملات بازار فرابورس برمبنای توافق طرفین می باشد، این بازار فاقد چنین مزیت هایی می باشد.
ساعات معاملاتی بازار بورس از شنبه تا چهارشنبه و از سال 9 تا 12:30 می باشد (به غیر از روزهایی که تعطیل رسمی است)، ولی ساعات کاری بازار فرابورس متغیر می باشد.
– مالیات در فرابورس
یکی از مزایای پذیرش شرکت ها در فرابورس شامل معافیت مالیاتی 10 درصدی می باشد که سهامدارن هم از آن منتفع می شوند. همچنین صاحبان سهام برمبنای سهامی که دارند، در مجمع عمومی دارای حق رای هستند.
تفاوت بین بورس و فرابورس در چیست؟
تفاوت بین بورس و فرابورس در چیست؟
برای درک بهتر تفاوت میان بورس و فرابورس تفاوت در بازارهای بورس و فرابورس ابتدا بهتر است که این دو موضوع را بصورت جداگانه تعرف نماییم.
بورس
در علم اقتصاد، بورس به بازاری گفته میشود که قیمت‌گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام میشود و در یک طبقه‌بندی کلی شامل بورس کالا و اوراق بهادار است.
فرابورس
و اما بازار فرابورس، داد و ستد خارج از بورس یا به اصطلاح فرابورس (OTC) به طور مستقیم بین دو طرف بدون هیچ گونه نظارتی از جانب یک نهاد مشخص مانند بورس انجام می‌گیرد. فرابورس در مقابل داد و ستد بورسی است که در بازارهای سازمان یافته رخ می‌دهد قرار دارد.
شرکت فرابورس ایران همچون دو بورس فعال کشور، بورس اوراق و بورس کالا، با مجوز شورای عالی بورس ایجاد شده و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار قرار دارد، از مزایای فرابورس این است که ورود به بازارهای فرابورس از شرایط و الزامات کمتری برخوردار بوده و شامل بازارهای متنوعی می‌باشد.
اما تفاوت بورس و فرابورس در چیست؟
- تقسیم بندی بازار
بازار بورس به دو بازار اول و دوم تقسیم می گردد. عملکرد این دو بازار به هم وابسته است. به این صورت که اگر شرکتی در بازار اول عملکرد خوبی نداشته باشد به بازار دوم منتقل می شود و در مقابل اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد قابل قبولی داشته باشد به بازار اول منتقل خواهد شد.در ضمن اگر شرکتی در بازار دوم رضایت بخش عمل نکند از بازار اخراج می شود.
بازار فرابورس ایران هم دارای ۵ بازار، اول، دوم، سوم، ابزارهای نوین مالی و پایه است.
پس متوجه شدیم که اولین تفاوت بورس و فرابورس در تقسیم بندی و تعداد این دو بازار است.
- فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس
شرایط پذیرش سهام در بازار بورس کمی مشکل است، بازار فرابورس با شرایط آسان تر تشکیل شده تا شرکتهای کوچک تر هم بتوانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.
بورس اوراق بهادار امتیازهایی مانند شفافیت قیمت‌ها و کاهش ریسک را به همراه دارد اما در بازار فرابورس به دلیل این که شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین می شود، از این مزایا به صورت کامل بهره نمی برد.
تفاوت دیگر بورس و فرابورس، ساعات معامله این دو بازار است. بازار بورس از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ صبح تا ۱۲٫۳۰ (به غیر از تعطیلات رسمی) فعالیت دارد، اما ساعات کار فرابورس از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است.
بورس یا فرابورس؛ در کدام بازار سرمایه گذاری کنیم؟
باشگاه خبرنگاران جوان به نقل از کارشناس بازار سرمایه نوشت: شرکتها برای پذیرفته شدن در یکی از تابلوهای بورس الزامات سخت گیرانه‌تری نسبت به فرابورس دارند.
مهدی قلی پور کارشناس بازار سرمایه در خصوص بازار سهام اظهار کرد: بازار سهام یا به عبارت جامع‌تر بازار سرمایه، بازاری است که در آن ابزارهای مالی معامله میشوند. در بازار سهام، انواع اوراق بدهی، از جمله، اوراق مشارکت، مرابحه، صکوک اجاره، اسناد و اوراق خزانه اسلامی و با حجم کمتر ابزارهای مشتقه از جمله، اختیار خرید و فروش تبعی و قراردادهای آتی وجود دارد.
او بیان کرد: تقریبا ۹۵ درصد بازار سرمایه را سهام شرکتهای اوراق بهادار به خود اختصاص داده‌اند. در سایت مدیریت فناوری اطلاعات بورس، سرمایه گذار متوجه میشود سهام یا دارایی مورد نظر در کدام تابلو پذیرش شده است، بنابراین نحوه معامله یکسان است و در این معاملات، سرمایهای وارد شرکت نمی‌شود و تنها سهام موجود بین سرمایه گذاران دست به دست میشود.
کارشناس بازار سرمایه در خصوص، تفاوت بازار بورس و فرابورس گفت: دو بازار بورس و فرابورس تحت نظارت سازمان بورس هستند. تفاوت چندانی بین بازار بورس و فرابورس وجود ندارد، با این حال شرکتها برای پذیرفته شدن در یکی از تابلوهای بورس الزامات سخت گیرانه‌تری نسبت به فرابورس، اعم از تعداد سال‌های فعالیت، میزان سرمایه، سودآور بودن در سه سال گذشته و درصد سهام شناور دارند.
او بیان کرد: البته ممکن است، شرکتی تمام شرایط پذیرش در بورس را داشته باشد، ولی به خواست خود در فرابورس پذیرفته شده باشد. به طور نظری شرکتهای بورسی معتبرتر از فرابورسی‌ها هستند و در خود این بازارها هم تابلوهای اصلی از تابلوهای فرعی و بازارهای اول و دوم از بازارهای سوم و پایه معتبرتر هستند.
قلی پور افزود: شرکتهای فعال در بازار پایه فرابورس (با اعتبار زرد، نارنجی و قرمز) بیشترین ریسک را دارند و بعضا محدودیت‌های معاملاتی در آنها مانند دامنه نوسان بازارها و تابلوهای بالاتر متفاوت است.
کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که، چگونه معامله در بازار سهام صورت می‌گیرد و چه ابزارهایی در این بازار وجود دارد؟، گفت: مشابه هر بازار دیگری، برای انجام معامله، به خریدار و فروشنده نیاز است ولی بین خریدار و فروشنده واسطه‌ای به نام کارگزار وجود دارد که تحت سامانه یکپارچه و هسته معاملاتی، با مدیریت شرکت مدیریت فناوری اطلاعات بورس تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار، نسبت به سفارش گیری از مشتریان و درج آن در سامانه معاملات اقدام میکند، البته با داشتن سامانه آنلاین کارگزاری، مشتری خودش هم میتواند سفارشات خرید یا فروش را وارد کند.
قلی پور بیان کرد: با انتخاب یک کارگزار و اخذ کد بورسی از طریق سامانه (در مراکز خدمات الکترونیکی دولت) سجام که هویت بورسی هر فرد حقیقی یا حقوقی در بازار سرمایه است، سرمایه گذاران میتوانند خرید و فروش خود را آغاز کنند.
او افزود: بدیهی است که افراد پیش از خرید سهام، نیاز به شارژ حساب کارگزاری خود دارند و برای فروش هم باید یک کارگزار ناظر تعیین کنند. البته خرید از همه کارگزاری‌ها ممکن است، ولی فروش فقط از طریق کارگزار ناظر تعیین شده برای هر سهم امکان پذیر است.
قلی پور در خصوص کارمزد معاملاتی موجود در بازار سهام اظهار کرد: انواع سفارش خرید و فروش، در قیمت یا بازه قیمتی مشخص با اعتبار زمانی متفاوت برای اجرا وجود دارد. کمتر از نیم درصد ارزش معامله هر خرید یا فروش توسط کارگزار به عنوان کارمزد برداشته میشود.
او بیان کرد: البته سهم شرکتهای بورس، فرابورس و سپرده گذاری و مدیریت فناوری بورس و حق نظارت سازمان بورس که جمعا کمتر از یک دهم درصد است نیز، توسط کارگزار برداشت میشود، اما در فروش، نیم درصد مالیات دولت نیز کسر میشود. البته، این کارمزدها در سال گذشته ۲۰ درصد کاهش یافتند.
کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که، مردم چگونه میتوانند وارد بازار سهام شوند؟ تشریح کرد: تفاوت خاصی در ورود مردم به بازار بورس و فرابورس وجود ندارد و فقط از طبقه بندی ذکر شده در سایت مدیریت فناوری اطلاعات بورس، سرمایه گذار متوجه میشود سهام یا دارایی مورد نظر در کدام تابلو پذیرش شده است، بنابراین نحوه معامله یکسان است.
او در پایان بیان کرد: البته برای اخذ اعتبار خرید برای سهام بازار پایه، محدودیت‌هایی وجود دارد، ولی معاملات نقدی مشابه است. حدود ۶۰۰ نماد معاملاتی در تابلوها و بازار بورس و فرابورس فهرست شده‌اند و تنوع زیادی از نظر صنعت دارند، البته از نظر ارزشی بیش از ۸۰ درصد سهام در بورس و مابقی در فرابورس هستند. بیشتر اوراق بدهی هم در فرابورس و در تابلو ابزارهای نوین مالی فهرست شده‌اند.
دیدگاه شما