بررسی تغییرات سهام بعد از تقسیم سود

شرط عرضه اولیه، تقسیم سود از طریق سجام باشد

بسیاری از شرکت‌های بورسی سعی دارند با پرداخت سودهای خود از طریق بانک‌ها، سهامداران خود را از دریافت مبالغ حاصله شرکت منصرف کنند.

به گزارش «کالاخبر» به نقل از ایسنا، شرکت‌های بورسی، سالانه مجمعی را برای اتخاذ تصمیماتی در رابطه با میزان تقسیم سود برگزار می‌کنند که به نتیجه حاصل از آن سود مجمع گفته می‌شود. سودی که شامل حال سرمایه گذارانی می‌شود که تا روز مجمع مالک سهام آن شرکت باشند. طبق قانون تجارت شرکت‌های بورسی تا هشت ماه بعد از برگزاری مجمع فرصت دارند تا سود نقدی را بین سهامداران خود تقسیم کنند. جدا از این فرصت غیرمنطقی که در اختیار شرکت‌ها قرار دارد، نحوه پرداخت سود از سوی شرکت‌ها هم سال‌هاست که به یکی از دغدغه سهامداران تبدیل شده است.

دلیل آن هم اصرار برخی شرکت‌ها بر واریز سود سهامداران از روش های سنتی و منسوخ شده‌ای است که به غیر از منصرف کردن سهامداران از دریافت سود خود و رسوب سود در شرکت‌ها، تقریبا هیچ تاثیر دیگری ندارد! در واقع با اینکه حدود چهار سال از راه اندازی سامانه سجام می‌گذرد و شرکت‌ها می‌توانند بدون دردسر از طریق این سامانه سود را به حساب سهامداران واریز کنند اما همچنان بر روش سنتی معرفی یک بانک برای دریافت سود و تاکید بر مراجعه حضوری سهامداران به بانک پایبند هستند.

تکلیف سود این ۱۳ شرکت چه شد!؟

در این راستا، خبرگزاری ایسنا اقدام به بررسی نتایج واریز سود ۴۰ شرکتی کرده است که طی سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در بازار سرمایه عرضه اولیه شدند. نتیجه این گزارش که آخرین عرضه اولیه یعنی فزر را در بر نمی‌گیرد، اعداد شگفت انگیزی بود!

از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا انتهای دی ماه سال جاری، در مجموع ۴۰ عرضه اولیه در بازار سرمایه صورت گرفت که از میان این ۴۰ شرکت، ۲۰ شرکت سجامی و ۲۰ شرکت غیرسجامی بودند. به بیان واضح تر، فقط نیمی از شرکت ها سود را از طریق سجام به حساب سهامداران پرداخت می‌کنند. از میان این ۲۰ شرکت، عرضه اولیه هفت شرکت شامل حآفرین، فگستر، لطیف، وهامون، کیمیاتک، فجهان و سبزوا بعد از برگزاری مجمع عمومی سالیانه و عرضه اولیه ۱۳ شرکت شامل غگیلا، گدنا، فتوسا، ولکار، سپید، صبا، ولپارس، شاروم، امین، ثبهساز، بپیوند، ثامید و چخزر قبل از برگزاری مجمع عمومی سالیانه صورت گرفته است.

بیشترین و کمترین میزان مشارکت در عرضه‌های اولیه

از میان عرضه اولیه های مذکور، سهامداران در دو عرضه بپیوند و صبا، بیشترین و کمترین مشارکت را داشته اند. به طوریکه در عرضه اولیه بپیوند بیش از پنج میلیون و ۵۰۰ هزار نفر و در عرضه اولیه صبا کمتر از دو میلیون نفر (یک میلیون و ۹۴۴ هزار نفر) مشارکت کرده اند. بر این اساس مجموع سود پرداختی بپیوند ۱۳ میلیارد و ۸۶۰ میلیون تومان تومان بوده که به هر کد حدود ۲۵۰۰ و مجموع سود پرداختی صبا نیز ۷۰۰ میلیارد تومان بوده که به هر کد حدود ۳۶۰ هزار تومان رسیده است.

۸۸۰ میلیارد تومان بی زبان!

۱۳ شرکت مذکور، حدود ۸۸۰ میلیارد تومان سود خود را خارج از سجام و از راه های دیگر مانند معرفی بانک یا دریافت اطلاعات فکسی از سهامدار پرداخت کرده اند درحالی که حدود ۵۳ میلیون نفر در این عرضه ها شرکت کرده بودند! یعنی ممکن است یک سهامدار در ۱۰ عرضه اولیه از عرضه اولیه های مذکور مشارکت داشته و مجبور بوده برای دریافت سود خود که گاهی کمتر از ۵۰۰۰ تومان بوده، به حداقل پنج بانک مختلف مراجعه کند!! این درحالی است که بانک ها باجه جدایی برای پرداخت سود در نظر نمیگیرند و اگر سهامدار خواهان سود ۲۵۰۰ تومانی خود باشد، در بهترین حالت ممکن باید یک ساعت منتظر نوبت خود بماند.

درحالی که در دو سال قبل، با توجه به شرایط بازار، شاهد بیشترین میزان عرضه اولیه در بازار سرمایه بودیم، انتظار میرود یکی از شروط عرضه سهام یک شرکت در بازار سرمایه این باشد که آن شرکت سود خود را از طریق سامانه سجام پرداخت کند. چراکه سود برخی بررسی تغییرات سهام بعد از تقسیم سود شرکت‌ها به قدری کم و ناچیز است که منطقی نیست سهامدار برای دریافت آن به بانک مراجعه کند.

برای مثال سود نقدی هر نفر غگیلا ۷۵۰۰ تومان، گدنا ۱۱۰۰ تومان، فتوسا ۲۹۷۰ تومان، ولکار ۸۵۸۰ تومان و سپید ۱۵ هزار و ۹۰۰ تومان بوده (پنج شرکتی که فاصله کوتاهی بین عرضه اولیه و برگزاری مجمع عمومی سالیانه داشته اند) و بررسی تغییرات سهام بعد از تقسیم سود مسلم است در شرایطی که کرونا برای سلامتی مردم کمین کرده است، کمتر کسی حاضر است برای دریافت این مبالغ ناچیز به مکان پرخطری به نام بانک مراجعه کند. حتی اگر این ویروس هم نبود، چه کسی حاضر است برای دریافت ۱۱۰۰ تومان سود، ساعت ها وقت خود را صرف صف طویل بانک کند؟

تازه اگر فرد تنها سهامدار یکی از این سهم ها باشد. اگر فرص کنیم فرد سهامدار همه پنج سهم مذکور باشد، روی هم رفته برای دریافت کمتر از ۳۰ هزار تومان، باید حداقل به ۵ بانک مراجعه کند! نکته ای که کمتر به آن توجه شده این است که با توجه به اینکه درحال حاضر بیش از نیمی از مردم کشور، سهامدار بورسی هستند، ممکن است بسیاری از این افراد در روستاهایی ساکن باشند که حتی بانکی که از سوی شرکت برای دریافت سود انتخاب شده، در آن روستا وجود نداشته باشد و فرد مجبور است برای دریافت دو هزار تومان سود، به شهر دیگری سفر کند!

سودهای ناچیز، رسوب‌های هنگفت!

در هر حال، سودی که ۱۳ شرکت باید پرداخت میکردند، ۸۰۰ میلیارد تومان بوده است که این مبلغ از جمع همان سودهای ناچیز هزار تا ۱۵ هزار تومان به دست آمده است. همان سودهای ناچیزی که حق مسلم مردم است اما سهامدار به دلیل بی تدبیری شرکت‌ها، عطای سود را به لقایش می بخشد و همین فرایند ساده باعث رسوب پول های آنچنانی در حساب شرکت‌ها می‌شود. چراکه سهامداران برای دریافت سود خود مراجعه نمیکنند و سودها در شرکت باقی می‌ماند.

حق الناس در انتظار تصویب قانون!

در این بررسی تنها ۴۰ شرکت گنجانده شده اند و قطعا اگر همه شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه را مورد بررسی قرار دهیم سودهای رسوب شده هنگفت تری به دست خواهد آمد. بنابراین انتظار میرود برای جلوگیری از حقی که از سهامدار ضایع می‌شود، الزام سجامی شدن شرکت‌ها سریع تر اجرایی شود.

در این راستا نیز حدود یک ماه قبل، مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره پرداخت سودشرکت‌ها از طریق سامانه سجام گفت: زیرساخت‌های فنی لازم برای این امر در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به طور کامل ایجاد شده است. باید برای برخی شرکت‌ها، الزام قانونی برای پرداخت سود سهام از طریق سامانه سجام تصویب شود، زیرا برخی از بانک‌هایی که در بورس هستند اعلام کردند که بدلیل اینکه ما بانک هستیم سود سهام را خودمان پرداخت می‌کنیم.

وی گفت: سازمان بورس و اوراق بهادار پیشنهاد الزام قانونی شرکت‌ها به پرداخت سود از طریق سامانه سجام را در پیش‌نویس طرح اصلاح قانون بازار اوراق بهادار آورده است. همانطور که وعده داده بودیم طی دو ماه اخیر تمام زیرساخت‌های فنی لازم انجام و با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار در مجلس شورای اسلامی شاهد پرداخت سود سهام همه‌ شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه از طریق سامانه سجام خواهیم بود.

امید می‌رود با توجه به آماده بودن این زیرساخت‌ها، مجلس نشینان به این حقی که به راحتی از مردم ضایع می‌شود توجه و با تصویب این قانون، دست شرکت‌ها را از حق مردم کوتاه کنند.

کدام شرکت های بورسی سود بیشتری به سهامداران خود می دهند؟

بزرگان پتروپالایشی و برخی از دیگر شرکت‌های دلاری همچون فولادی‌ها و معدنی‌ها، همیشه سهامداران خود را با بیشترین درصد تقسیم سود بدرقه می‌کنند.

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای اقتصاد، تقسیم سود بالا در مجامع همواره مورد توجه سهامداران قرار داشته و آن‌گونه که تجربه نشان می‌دهد، بزرگان پتروپالایشی و برخی از دیگر شرکت‌های دلاری همچون فولادی‌ها و معدنی‌ها، همیشه سهامداران خود را با بیشترین درصد تقسیم سود بدرقه می‌کنند. فلزی‌های محبوب بازار سهام اما برای پیشبرد طرح‌های توسعه‌ای خود سود کمتری میان سهامداران تقسیم می‌کنند.

در آستانه فصل مجامع قرار گرفته‌‌‌ایم؛ دوره‌‌‌ای که دماسنج اتفاقات و اخبار بورسی به‌صورت سنتی بالا می‌رود و شرکت‌های بورسی عمدتا در حوالی ابتدای تابستان مجامع سالانه‌‌‌ خود را برگزار می‌کنند. همواره یکی از سوالات سهامداران این بوده است که با سهام مورد نظرشان به مجمع بروند یا پیش از آن اقدام به فروش سهام کنند. با توجه به اینکه شرکت‌های بورسی غالبا سودساز هستند، عمدتا در مجامع شرکت‌های بورسی شاهد این امر هستیم که سود شناسایی شده و طبق قانون و تصمیم سهامداران بخشی از آن توزیع می‌شود، به همین دلیل و با توجه به اینکه سود تقسیمی از قیمت تابلو پس از مجامع کسر می‌شود، قیمت‌های شرکت‌های بورسی پس از مجامع کاهش داشته و در نتیجه، نسبت P/ E آنها جذاب‌‌‌تر می‌شود.

همین موضوع به‌صورت عمومی باعث ایجاد جو مثبت بازار سهام پیش از مجامع می‌شود و قیمت شرکت‌های سودساز به‌صورت عمومی (و نه قطعی) رشد می‌کند؛ اما اینکه پیش از مجامع ذخیره سود انجام شده است یا شرکت آن‌قدر ارزندگی دارد که حتی پس از مجمع و دریافت سود بتوان با آن سهامداری کرد، اول از همه به ارزندگی آن نماد و در مرحله بعد، به افق دید سرمایه‌گذار که کوتاه‌مدت است یا بلندمدت، بستگی دارد. تعیین استراتژی شرکت در مجامع به عوامل دیگری نیز بستگی دارد؛ از جمله چشم‌‌‌انداز بازار سرمایه در کوتاه‌مدت، اطلاعات قابل کسب در مجمع و در برخی موارد، جذابیت رأی‌دادن و انتخاب هیات‌مدیره که در سال‌های اخیر نیز بیشتر مورد استقبال سهامداران حقیقی قرار گرفته است.مجمع عمومی عادی سالانه، یکی از مجامع متداول‌‌ است که شرکت‌های بورسی موظفند، هر سال نهایتا چهارماه پس از پایان سال مالی‌‌‌ خود، آن را برگزار کنند. با توجه به اینکه سال مالی بیشتر شرکت‌های بورسی منتهی به 29اسفند است، در خردادماه و تیرماه شاهد ترافیک برگزاری مجامع هستیم؛ هرچند در سایر ایام سال نیز برخی از مجامع شرکت‌هایی که سال مالی متفاوتی دارند یا زودتر اقدام کرده‌‌‌اند، برگزار می‌شوند. در مجامع سالانه، صورت‌های مالی شرکت مورد بررسی و در نهایت تصویب قرار می‌گیرد و مهم‌ترین بخش آن از نگاه سهامداران، بالاخص حقیقی‌‌‌ها و افراد، کوتاه‌بودن زمان سود تقسیمی است (به سود شناسایی‌شده سالانه، EPS و به سود تقسیمی، DPS گفته می‌شود). البته طبق قانون حداقل 10‌درصد از سود شناسایی‌شده باید بین سهامداران به‌نسبت ‌درصد سهامشان توزیع شود. دسته دوم مجامع، مجمع فوق‌‌‌العاده است که طیف متنوعی از مجامع، از جمله افزایش یا کاهش سرمایه (روش‌های مختلفی دارد) یا سایر تغییرات در شرکت را شامل می‌شود و به‌صورت موردی به درخواست سهامداران عمده تشکیل می‌شود. در تمام حالات مذکور، تنها سهامدارانی که در زمان مجمع، سهام شرکت را در اختیار داشتند، به‌نسبت سهامشان در تصمیم‌گیری‌‌‌ها حق رأی دارند و از نتایج منتفع می‌‌‌شوند. براین اساس، افرادی که پیش از بسته‌شدن نماد برای مجمع، اقدام به فروش سهامشان کنند، از این موارد منتفع نخواهند شد.

گروه‌‌‌های جذاب فصل مجامع

به صورت عمومی و سنتی، جذابیت مجامع سالانه به سودهایی است که در آن شناسایی و توزیع می‌‌‌شود. بنابراین عموما شرکت‌هایی که وضعیت سودسازی مناسبی در سال مالی قبل داشته‌‌‌اند، مورد توجه بازار قرار می‌‌‌گیرند. تجربیات سال‌های گذشته نشان داده است که شرکت‌های معدنی، فولادی، پتروشیمی و پالایشی بیشترین سودها را در میان شرکت‌های بورسی توزیع می‌کنند و به‌عنوان شرکت‌های دلاری نیز شناخته می‌‌‌شوند. علاوه بر شرکت‌های دلاری بورسی، سرمایه‌گذاری‌‌‌هایشان نیز عموما سودهای مناسبی کسب می‌کنند.

نکته بعدی در خصوص مجامع، همان‌طور که در ابتدا به آن اشاره شد،‌ درصد توزیع سود است که از نگاه سهامداران، کوتاه‌مدت‌بودن تقسیم سود بیشتر جذابیت بالاتری دارد و یکی از معیارهای حضور در مجامع است؛ اما سرمایه‌گذاران حرفه‌‌‌ای‌‌‌تر بعضا ترجیح می‌دهند که شرکت مورد نظرشان بخش کمتری از سود را تقسیم کند و عمده آن را به‌منظور افزایش سرمایه و اجرای طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای خود صرف کند. نگاه جامع به صنایع بزرگ نشان می‌دهد که آنها در معرض دو تهدید بزرگ هستند: تامین یوتیلیتی (آب، برق، گاز و. ) خود در بلندمدت و استهلاک بالای ماشین‌‌‌آلات که به‌طور میانگین و استاندارد عمر مفید تجهیزات عموما بیشتر از 20سال نیست؛ هرچند با اورهال و روش‌های دیگر، صنایع قدیمی کماکان مشغول به فعالیت هستند. البته باید در نظر داشت که اولا، این موضوع نیازمند صرف هزینه روبه رشد برای تعمیرات و نگهداری ماشین‌‌‌آلات است؛ ثانیا، راندمان تولید آنها به‌مرور کاهش خواهد یافت.

در مجموع، تامین یوتیلیتی و همچنین اجرای طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای یا تعمیرات، نیازمند تزریق نقدینگی است که بهتر است بخشی از آن از محل سود شناسایی‌شده شرکت باشد. تجربه نیز نشان داده است که شرکت‌هایی که با درایت و دوراندیشی سهامدارانشان سود کمتری را توزیع کرده و مابقی را صرف امور ضروری فوق کرده‌‌‌اند، در بلندمدت روند باثبات و رو به رشد بهتری نیز داشته‌‌‌اند و معیارهای مورد نظر سهامداری را بیشتر شامل می‌‌‌شوند. هرچند ممکن است در تمام موارد فوق استثنائاتی نیز وجود داشته باشد. در جدول گزارش نگاهی داریم به ‌درصد سود و نسبت P/ E بیست شرکت بزرگ بورسی و همان‌طور که می‌بینیم، در گروه‌های مختلف بازار که با هم مرور کردیم، به‌صورت عمومی شرکت‌های سنگ‌آهنی، سرمایه‌گذاری‌ها و پتروشیمی‌ها بیشترین‌ درصد توزیع سود را دارند و شرکت‌های پالایشی و شرکت‌های فلزات اساسی در جایگاه‌های بعدی قرار دارند (هرچند در برخی موارد، نمادها متفاوت از وضعیت کلی گروهشان تصمیم‌گیری می‌کنند).

واریز سود مجامع

امسال برخلاف سال‌های گذشته با توجه به تصمیم مهم و مثبت سازمان بورس، تمام شرکت‌های بورسی موظف شده‌‌‌اند که سود سهامدارانشان را به‌صورت الکترونیکی و از طریق سامانه سجام واریز کنند. به نظر می‌رسد این موضوع باعث شود تا جذابیت حضور در مجامع نسبت به قبل افزایش یابد و انگیزه فروشندگان (به‌دلیل راحتی دریافت سود) کاهش یابد و شاهد برگزاری مجامع پرشورتر نسبت به سال‌های گذشته باشیم و در نتیجه، تکانه‌‌‌های بورس، پیش و پس از فصل مجامع کمتر باشد.به‌طور کلی، سهامدارانی که اقدام به خرید نمادهای ارزنده بازار از نظر بنیادی کرده و در بلندمدت سهامداری کرده‌‌‌اند‌‌‌، وضعیت نسبتا بهتری نسبت به عموم سهامداران دارند. همچنین در این استراتژی، سودهای دریافتی در همان شرکت‌های ارزشمند سرمایه‌گذاری می‌شود که در طول سال‌های متمادی با اثر مرکب می‌‌‌تواند میزان موفقیت فرد را افزایش دهد. از نگاه دیگر، برخی سهامداران با استفاده از دانش تکنیکال در آستانه فصل مجامع، اقدام به نوسان‌گیری و ورود و خروج‌‌‌های به‌موقع می‌کنند که این موضوع نیز در صورت داشتن تبحر کافی می‌‌‌تواند موجب افزایش ارزش پرتفوی سهامدار شود. در نهایت، تصمیم‌گیری برای حضور یا عدم‌حضور در مجامع کاملا به استراتژی هر فرد و وضعیت نماد خریداری‌شده بستگی دارد و این موضوعی است که به صورت تجربی برای افراد مختلف، متفاوت است؛ هرچند قدیمی‌‌‌های موفق بازار که نگاه بلندمدتی دارند، ترجیح می‌دهند در مجامع شرکت‌های توانمند حضور یابند و اقدام به کسب سود و همچنین دانش در خصوص آخرین وضعیت شرکت از زبان مدیران ارشد کنند.

قوانین تقسیم سود در شرکت‌ها

شرکت تجاری از آنجا که درصدد کسب منفعت و سود است، باید قواعد و ملزوماتی نیز برای نحوه تقسیم سود خود داشته باشد؛ چه اینکه در حین تقسیم منافع، ممکن است اختلافات و سوء تفاهم‌هایی رخ دهد و نارضایتی از نحوه عملکرد حین تقسیم سود به وجود آید. به همین سبب قانون‌گذار بررسی تغییرات سهام بعد از تقسیم سود در قانون تجارت در این خصوص مواردی را بیان کرده و وضعیت و میزان تقسیم سود را مشخص کرده است.

احمد پنجه‌پور

وکیل پایه یک دادگستری

شرکت تجاری از آنجا که درصدد کسب منفعت و سود است، باید قواعد و ملزوماتی نیز برای نحوه تقسیم سود خود داشته باشد؛ چه اینکه در حین تقسیم منافع، ممکن است اختلافات و سوء تفاهم‌هایی رخ دهد و نارضایتی از نحوه عملکرد حین تقسیم سود به وجود آید. به همین سبب قانون‌گذار در قانون تجارت در این خصوص مواردی را بیان کرده و وضعیت و میزان تقسیم سود را مشخص کرده است.

نحوه محاسبه سود

طبق قانون، سود خالص شرکت در هر سال مالی عبارت است از درآمد حاصل در همان سال مالی منهای کلیه هزینه‌ها و استهلاک‌ها و ذخیره‌. به عبارت دیگر منظور درآمدی است که پس از کسر تمام کسور از سود ناخالص مشخص می‌شود. طبیعتا در بسیاری از موارد این امر، به لحاظ حرفه‌ای، باید از سوی کارشناسان مالی و حسابداران تعیین شود. همین‌طور در بسیاری از موارد که اختلاف حقوقی در این خصوص به‌وجود آمده و کار به دادگاه برای تشخیص وضعیت می‌کشد، قاضی مورد را برای اظهار نظر کارشناسی به حسابداران ارجاع می‌دهد. هر چند نظر او برای قاضی و رئیس محکمه نظر قطعی نخواهد بود و دادرس می‌تواند به آن استناد بکند یا به آن توجهی نکند.

اما نکته بسیار مهم در این خصوص که هر تصمیمی در هیات‌مدیره خلاف آن باطل و بلااثر است این است که، مطابق با صراحت ماده ۲۳۸ لایحه قانونی اصلاح قانون تجارت، از سود خالص شرکت پس از وضع زیان‌های وارده در سال‌های قبل باید معادل یک‌بیستم آن طبق ماده ۱۴۰ به عنوان اندوخته قانونی موضوع شود. ماده ۱۴۰ بیان می‌کند، هیات‌مدیره مکلف است هر سال یک‌بیستم از سود خالص شرکت را به‌عنوان اندوخته قانونی موضوع کند. همین‌که اندوخته قانونی به یک‌دهم سرمایه شرکت رسید موضوع کردن آن اختیاری است و در صورتی که سرمایه شرکت افزایش یابد کسر یک‌بیستم مذکور ادامه خواهد یافت تا وقتی که اندوخته قانونی به یک‌دهم سرمایه بالغ شود. بنابراین مشخص است که هر شرکت باید قانونا یک‌بیستم از سود ویژه یا خالص خود را به‌عنوان اندوخته قانونی مشخص کند و حق تقسیم آن بین سهامداران را ندارد. همچنین در تکلیفی دیگر قانون تبیین می‌کند که اگر بر اثر زیان‌های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود هیات‌مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت کند تا موضوع انحلال یا بقای شرکت مورد شور و رای واقع شود.

بنابراین، هم اینک که در انتهای سال مالی شرکت قصد دارد سودی را برای سهامداران تعریف و سپس تقسیم کند باید صرفا سود قابل تقسیم را بین اعضا به‌عنوان درآمد تعریف کند. سود قابل تقسیم عبارت است از: سود خالص سال مالی شرکت، منهای زیان‌های سال‌های مالی قبل و اندوخته قانونی مذکور (یک‌بیستم) و سایر اندوخته‌های اختیاری به علاوه سود قابل تقسیم سال‌های قبل که تقسیم نشده است. پس از آن است که مجمع عمومی پس از تصویب حساب‌های سال مالی و احراز اینکه سود قابل تقسیم وجود دارد مبلغی از آن را که باید بین صاحبان سهام تقسیم شود تعیین خواهد کرد. نحوه پرداخت سود قابل تقسیم را مجمع عمومی تعیین می‌کند و اگر مجمع عمومی درباره نحوه پرداخت تصمیمی نگرفته باشد هیات‌مدیره نحوه پرداخت را تعیین خواهد کرد ولی در هر حال پرداخت سود به صاحبان سهام باید ظرف هشت ماه پس از تصمیم مجمع عمومی راجع به تقسیم سود انجام پذیرد. باید به خاطر داشت هرگونه تقسیم سودی خلاف موارد فوق، منافع موهوم تلقی می‌شود و به عبارت بهتر منفعتی به شمار می‌رود که مستند قانونی و ضابطه‌مند ندارد و قطعی نیست.

چگونگی تخصیص پاداش اعضا

به خاطر داشته باشید که مجمع عمومی عادی صاحبان سهام می‌تواند با توجه به ساعات حضور اعضای غیرموظف هیات‌مدیره در جلسات هیات مزبور پرداخت مبلغی را به آنها به‌طور مقطوع بابت حق حضور آنها در جلسات تصویب کند. مجمع عمومی این مبلغ را با توجه به تعداد ساعات و اوقاتی که هر عضو هیات‌مدیره در جلسات هیات حضور داشته است تعیین خواهد کرد. همچنین در صورتی که در اساسنامه پیش‌بینی شده باشد مجمع عمومی می‌تواند تصویب کند که نسبت معینی از سود خالص سالانه شرکت به عنوان پاداش به اعضای هیات‌مدیره تخصیص داده شود. اعضای غیرموظف هیات‌مدیره حق ندارند به‌جز آنچه در این ماده پیش‌بینی شده است در قبال سمت مدیریت خود به‌طور مستمر یا غیر مستمر بابت حقوق یا پاداش یا حق‌الزحمه وجهی از شرکت دریافت کنند. طبق ماده ۲۴۱ لایحه فوق که اردیبهشت ماه همین امسال اصلاح شد، نسبت معینی از سود خالص سال مالی شرکت که ممکن است برای پاداش هیات‌مدیره در نظر گرفته شود، به‌هیچ‌وجه نباید در شرکت‌های سهامی عام از ۳ درصد و در شرکت‌های سهامی خاص از ۶ درصد سودی که در همان سال به صاحبان سهام قابل پرداخت است، تجاوز کند. در هر حال این پاداش نمی‌تواند برای هر عضو موظف از معادل یک‌سال حقوق پایه وی و برای هر عضو غیرموظف از حداقل پاداش اعضای موظف هیات‌مدیره بیشتر باشد. مقررات اساسنامه و هرگونه تصمیمی که مخالف با مفاد این ماده باشد، باطل و بلااثر است. مورد فوق درخصوص پاداش‌ها برای شرکت‌های دولتی قابل اجرا نیست و آنها تابع قانون مدیریت خدمات کشوری (مصوب ۱۳۸۶) هستند. در آنجا حقوق و مزایا و امتیازات شغلی افراد مشخص شده است.

همچنین هیچ فردی نمی‌تواند اصالتا یا به نمایندگی از شخص حقوقی همزمان در بیش از یک شرکت که تمام یا بخشی از سرمایه آن متعلق به دولت یا نهادها یا موسسات عمومی غیردولتی است به سمت مدیرعامل یا عضو هیات‌مدیره انتخاب شود. متخلف علاوه‌بر استرداد وجوه دریافتی به شرکت به پرداخت جزای نقدی معادل وجوه مذکور محکوم می‌شود. در شرکت‌های سهامی عام هیات‌مدیره مکلف است که به حساب‌های سود و زیان و ترازنامه شرکت گزارش حسابداران رسمی را نیز ضمیمه کند. حسابداران رسمی باید علاوه‌بر اظهار نظر درباره حساب‌های شرکت گواهی کنند که کلیه دفاتر و اسناد و صورت حساب‌های شرکت و توضیحات مورد لزوم در اختیار آنها قرار داشته و حساب‌های سود و زیان و ترازنامه تنظیم شده از طرف هیات‌مدیره وضع مالی شرکت را به نحو صحیح و روشن نشان می‌دهد.

آشنایی با سود مجمع بورسی و روش دریافت آن

بر اساس قانون تجارت، شرکت‌ها باید بعد از پایان سال مالی مجمعی با حضور سهامداران‌شان تشکیل بدهند و سود مجمع را تقسیم کنند. در این مجمع نمایندگان شرکت گزارش فعالیت‌های شرکت در سال مالی قبل را ارائه و برنامه‌های شرکت برای سال‌های بعد را معرفی می‌کنند. درباره میزان تقسیم سود هم در همین مجمع عادی سالانه تصمیم‌گیری می‌شود.

سود مجمع چیست؟

فرض کنید شرکتی طی سال مالی گذشته و از طریق فعالیت‌های اقتصادی‌اش به مقدار مشخصی سود خالص رسیده باشد. این امکان وجود دارد که این سود صرف سرمایه‌گذاری مجدد برای توسعه فعالیت‌های شرکت شود یا اینکه تمام یا بخشی از این سود بین سهامداران شرکت تقسیم شود. تصمیم‌گیری درباره نحوه تقسیم سود خالصی که شرکت طی یک سال مالی ساخته است، در مجمع عادی سالانه شرکت انجام می‌گیرد. به عبارت دیگر، یکی از وظایف مجمع سالانه شرکت‌ها تعیین تکلیف سود خالص شرکت طی سال مالی گذشته است.

حال اگر در مجمع عمومی تصمیم گرفته شود که بخشی از این سود بین سهامداران تقسیم شود، به این مبلغ سود نقدی یا سود مجمع گفته می‌شود.

برای مثال فرض کنید شرکت الف طی سال مالی گذشته توانسته است به ازای هر سهم هزار تومان سود خالص بسازد. در مجمع سالانه شرکت، مدیران شرکت پیشنهاد می‌دهند که نیمی از این سود صرف سرمایه‌گذاری مجدد و نیم دیگر آن بین سهامداران توزیع شود. اکثریت سهامداران هم با این پیشنهاد موافقت می‌کنند و به این ترتیب در مجمع سالانه به ازای هر سهم پانصد تومان سود تقسیمی تصویب می‌شود.

نکته: به سودی که شرکت در یک سال مالی به ازای هر سهم می‌سازد EPS و به سودی که با تصویب مجمع سالانه بین سهامداران تقسیم می‌شود DPS گفته می‌شود. در مثال بالا EPS شرکت الف ۱۰۰۰ تومان و DPS آن ۵۰۰ تومان است.

سود مجمع به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

سود مجمع به کسانی تعلق می‌گیرد که به اصطلاح در مجمع سالانه شرکت کرده باشند. به عبارت دیگر، اگر بخواهید سود مجمع شرکت به شما تعلق بگیرد، در تاریخ برگزاری مجمع عادی سالانه باید سهامدار شرکت باشید. فرقی هم نمی‌کند سهام شرکت را یک هفته قبل از برگزاری مجمع بخرید یا از ده سال قبل سهامدار شرکت بوده باشید.

نحوه دریافت سود مجمع چگونه است؟

به‌طور کلی ۳ روش برای دریافت سود مجمع وجود دارد:

1. از طریق سامانه سجام
2. واریز سود مجمع به شماره حسابی که سهامدار به شرکت معرفی می‌کند
3. مراجعه حضوری سهامدار به بانک و دریافت سود تقسیمی از شعبه بانک

واریز سود مجمع از طریق سامانه سجام چند سالی است که در بورس ایران رایج شده و به‌مرور به تعداد شرکت‌هایی که سود سالانه‌شان را از طریق سجام واریز می‌کنند افزوده می‌شود. سامانه سجام یک سامانه یکپارچه برای تمامی سهامداران است و در حال حاضر همه فعالان بورسی باید در این سامانه عضو باشند. در این روش، سود سهام به حسابی که سهامدار در سامانه سجام ثبت کرده واریز می‌شود و سهامدار لازم نیست هیچ کاری انجام بدهد.

در روش دوم، شرکت از سهامداران می‌خواهد که مشخصات فردی و شماره حساب خودشان را برای شرکت ارسال کنند تا شرکت سود تقسیمی را مستقیما به حساب سهامداران واریز کند. نکته اینجاست که بعضی از شرکت‌ها از سهامداران‌شان می‌خواهند شماره حساب یک بانک مشخص را برای واریز سود معرفی کنند و اگر سهامدار در این بانک حساب نداشته باشد، لازم است که در این بانک مشخص حساب باز کند.

در روش سوم، یعنی مراجعه حضوری سهامدار به شعبه بانک، شرکت بانک خاصی را برای دریافت سود تقسیمی معرفی می‌کند و سهامداران می‌توانند با مراجعه به شعبه‌های این بانک در سراسر کشور سود سهام‌شان را دریافت کنند. مدارک مورد نیاز برای دریافت سود مجمع در این روش هم کارت ملی و کد بورسی سهامدار است.

چگونه باید از زمان پرداخت سود مجمع مطلع شد؟

برای اینکه بفهمیم یک شرکت به چه روشی اقدام به پرداخت سود مجمع خواهد کرد باید اطلاعیه مربوط به پرداخت سود تقسیمی را در سامانه کدال بخوانیم.

نکته: به‌طور کلی شرکت‌ها موظفند اخبار مهم و اطلاعات مالی‌شان را در سامانه کدال بارگذاری کنند تا همه امکان دسترسی به این اطلاعات را داشته باشند. پس اگر سهامدار شرکت خاصی هستیم بهتر است اخبار و اطلاعیه‌های این شرکت در سامانه کدال را به دقت زیر نظر داشته باشیم.

برای آگاهی از نحوه دریافت سود مجمع، ابتدا وارد سایت codal.ir شوید و در قسمت جست‌وجوی اطلاعیه، نام شرکت یا نماد بورسی آن را جست‌وجو کنید:

سپس روی نام شرکت مورد نظرتان کلیک کنید تا تمام اطلاعیه‌های این شرکت فهرست شود. از آنجا که تعداد اطلاعیه‌های شرکت در کدال ممکن است زیاد باشد، در قسمت «نوع اطلاعیه» گزینه زمانبندی پرداخت سود را انتخاب و روی دکمه آبی‌رنگ «جستجو» کلیک کنید:

به این ترتیب در سمت چپ صفحه، فهرستی از اطلاعیه‌های مربوط به پرداخت سود به نمایش درمی‌آید. روی آخرین اطلاعیه کلیک کنید تا کادر ضمائم اطلاعیه باز شود.

در این قسمت ممکن است با یک یا چند فایل مواجه شوید که معمولا عنوان مشخصی دارند و همان اطلاعیه شرکت درباره زمانبندی و نحوه پرداخت سود تقسیمی مجمع با فرمت پی‌دی‌اف هستند. اکنون روی علامت دانلودی که روبه‌روی فایل مورد نظرتان است کلیک کنید تا این فایل در کامپیوترتان دانلود شود. حال باید این فایل را باز کنید اطلاعیه شرکت را به دقت بخوانید و ببینید شرکت به چه روشی سود مجمع را واریز خواهد کرد.

از کجا بفهمیم شرکت چه مقدار سود تقسیم کرده؟

برای اینکه بفهمیم در مجمع سالانه شرکت چه مقدار سود تقسیم شده، باز هم باید به سامانه کدال مراجعه کنیم. مانند روش بالا، ابتدا سامانه کدال را باز و نام یا نماد شرکت موردنظر را جست‌وجو کنید. اکنون کافی است در قسمت «نوع اطلاعیه» گزینه خلاصه تصمیمات مجمع عمومی عادی سالانه را انتخاب و روی دکمه «جستجو» کلیک کنید:

اکنون کافی است روی آخرین اطلاعیه کلیک کنید و در این اطلاعیه به دنبال عبارت سود نقدی هر سهم بگردید.

عددی که در برابر عبارت «سود نقدی هر سهم» نوشته شده، همان سود تقسیمی مصوب مجمع عمومی است و به همه سهامداران شرکت در تاریخ برگزاری مجمع تعلق گرفته است.

اگر سود مجمع را دریافت نکنیم چه می‌شود؟

اگر به هر دلیلی در مهلت مقرر موفق به دریافت سود نقدی سهام‌مان نشویم، این مبلغ به حساب طلبکاری‌مان از شرکت می‌رود. برای دریافت این مبلغ می‌توانید با امور سهام شرکت تماس بگیرید و شیوه دریافت سودتان را جویا شوید. اگر حتی این کار را هم نکنید، همچنان از شرکت طلبکار خواهید بود و بعدا اگر در افزایش سرمایه بعدی شرکت از محل آورده نقدی شرکت کنید، می‌توانید از محل همین طلبکاری حق تقدم‌هایتان را به سهم تبدیل کنید.

چگونگی اطلاع از میزان سود نقدی شرکت‌ها در سجام

گاهی ممکن است در مجمع یکی از شرکت‌های بورسی شرکت کرده باشیم و بعدا در گیرودار مسائل روزمره فراموش‌مان شده باشد که سود نقدی را از شرکت دریافت کنیم. خوشبختانه سامانه سجام امکانی را فراهم آورده است که بفهمیم در کدام مجامع شرکت کرده‌ایم و احتمالا از کدام شرکت‌ها سود مجمع طلب داریم.

اگر در سامانه سجام ثبت‌نام کرده باشید و تایید هویت‌تان تکمیل شده باشد، در این صورت به سامانه ذینفعان بازار سرمایه دسترسی خواهید داشت. برای ورود به این سامانه اول باید در مرورگرتان آدرس اینترنتی این سامانه ddn.csdiran.ir را باز کنید و بعد از وارد کردن شماره ملی و رمز یکبار مصرف (که به شماره تلفن‌تان ارسال می‌شود) و رمز عبور وارد سامانه شوید.

بعد از اینکه وارد سامانه شدید باید روی گزینه گزارش سودهای تعلق گرفته از سال ۹۶ به بعد کلیک کنید.

بعد از ورود به این قسمت فهرستی از آخرین سودهایی که به کد سهامداری شما تعلق گرفته به نمایش در می‌آید.

اما برای اینکه کل سودهای تعلق گرفته از ابتدای سال ۹۶ به بعد را ببینید، باید اول روی گزینه «فیلتر» در گوشه سمت چپ همین صفحه کلیک کنید و در کادری که از می‌شود، تاریخ اول فروردین ۹۶ (یا هر تاریخ دیگری بعد از این تاریخ) را انتخاب و روی گزینه «اعمال فیلتر» کلیک کنید.

با این کار، فهرست همه سودهایی که بعد از یکم فروردین ۱۳۹۶ به شما تعلق گرفته نمایش داده خواهد شد. هر زمانی هم که بخواهید ببینید چه مقدار سود و از چه شرکتی به شما تعلق گرفته، می‌توانید به همین قسمت از سامانه ذینفعان مراجعه کنید و آخرین سودهای تعلق گرفته به شما را ببینید.

انتظار از تقسیم سود بالا در مجامع، منطقی است

با توجه به کاهش ارزش پول ملی و تورم موجود در کشور و همچنین تغییرات قیمت کامودیتی‌ها، سودهای ریالی شرکت‌ها در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال‌های قبل از آن رشد چشمگیری داشته است، بنابراین انتظار فعالان بازار از شرکت‌ها به منظور تقسیم سود بالا نسبت به سال‌های قبل، انتظار درستی است.

مهدی آسیما، کارشناس بازار سرمایه ضمن بیان مطلب بالا در گفت‌وگو با سنا گفت: مساله حایز اهمیت دیگر در این خصوص، قیمت بازگشایی سهام پس از برگزاری مجامع نسبت به قیمت تئوریک است. بر این اساس، انتظار می‌رود قیمت بازگشایی سهام طوری باشد که در بسیاری از شرکت‌ها، افت قیمت ناشی از تقسیم سود به سرعت جبران شود.

وی اضافه کرد: در بازارهای با حجم معاملات بالا و با انتظار کسب بازدهی ناشی از نوسانات زیاد و گردش پول در سهام مختلف، با توجه به اینکه اغلب شرکت‌ها سودهای تقسیمی خود را با تأخیر بعضاً قابل توجهی پرداخت می‌کنند، اکثر سهامداران خرد ترجیح می‌دهند که در مجمع شرکت نکرده و سهام خود را قبل از مجمع به فروش رسانند.

آسیما افزود: همین اتفاق باعث می‌شود شرکت‌ها با نسبت P/E جذابی به مجمع بروند و با تقسیم سود بالا در مجمع، نسبت P/E مناسبی را زمان بازگشایی داشته باشند که این خود دلیلی بر بازگشایی مناسب و با درصدهای مثبت قابل توجهی برای سهم خواهد بود.

توصیه به سهامداران حقیقی

این کارشناس بازار سرمایه به سهامداران حقیقی توصیه کرد: اگر شیوه معاملاتی آنها خرید و نگهداری است و نوسانگیر نیستند، با سهام خود (که البته دارای شرایط بنیادی مناسب و سودآور است) به مجمع بروند؛ اما در شرایطی که روش معاملاتی‌شان خرید و فروش روزانه است و رویکرد جسورانه‌ای در بازار دارند، می‌توانند سهام خود را قبل از مجمع به فروش رسانده و بر اساس مهارتی که دارند از نوسانات بازار بهره برند.وی در پیش‌بینی از روند بازار سرمایه تا پایان تابستان توضیح داد: بیشتر شرکت‌های بزرگ بازار در تیرماه با ارسال صورت‌های مالی حسابرسی شده به کدال، برای برگزاری مجمع سالانه آماده می‌شوند. همان‌طور که بیان شد؛ با توجه به نسبت قیمت به درآمد هر سهم شرکت‌ها در حال حاضر، انتظار می‌رود که به دنبال تقسیم سود مناسبی که در مجمع (به صورت نقدی یا در غالب افزایش سرمایه) انجام می‌شود، نماد شرکت‌ها با قیمت‌های مناسبی بعد از مجمع بازگشایی شوند.مدیر سرمایه‌گذاری شرکت تأمین‌سرمایه سپهر، اضافه کرد: علاوه بر این می‌توان اذعان داشت که با ادامه شرایط سیاسی و اقتصادی موجود، تورم انتظاری تحت تأثیر دو عامل قرار گرفته و صورت‌های مالی شرکت‌ها را از لحاظ ریالی پربارتر کنند.

دو عامل اثرگذار در تورم انتظاری

وی در بررسی این عوامل توضیح داد: نخست اینکه هر چه به نیمه دوم سال نزدیک‌تر می‌شویم، انتظار افزایش قیمت ارز به دلیل افزایش تقاضای مصرفی و سرمایه‌گذاری بیشتر خواهد شد و در مقابل سمت عرضه به دلیل شرایط سیاسی و تحریم‌های بین‌المللی، توان کمتری برای پاسخگویی به این تقاضا خواهد داشت (با فرض شرایط سیاسی و بین‌المللی فعلی)؛ دوم آنکه انتظار می‌رود نرخ‌های چندگانه ارز که در حال حاضر در اقتصاد کشور وجود دارد، به مرور زمان برچیده شود و به‌طور مشخص نرخ‌های سامانه نیما (ارز حاصل از فروش شرکت‌ها) که در حال حاضر با نرخ‌های ارز بازار آزاد تفاوت حدود ۲۰ درصدی دارد به یکدیگر نزدیک شده و از این بابت سود شرکت‌ها را به صورت ریالی متأثر سازد.آسیما در ادامه به بررسی روند کامودیتی‌ها در سال جاری پرداخت و گفت: بیشتر پیش‌بینی‌های انجام شده توسط تحلیلگران معتبر جهانی، نوسانات بااهمیت و قابل توجهی را برای قیمت کامودیتی‌ها در سال ۲۰۱۹ میلادی در نظر نگرفته‌اند؛ اما باز هم در این میان نقش مسائل و تنش‌های سیاسی میان دو قدرت برتر اقتصادی جهان (کشورهای امریکا و چین)، می‌تواند معادلات موجود را با تغییرات مهمی روبه‌رو کند.

وی در ادامه افزود: جنگ تجاری میان امریکا و چین و وضع تعرفه روی کالایی یکدیگر، زمینه‌ای برای ایجاد نوسان در بازارهای جهانی به وجود آورده است که آنچه در این میان مشخص است، رییس‌جمهور امریکا تمایل زیادی به ادامه این بازی دارد. ترامپ با خلق و خویی که از خود به دنیا نشان داده است، فردی است که هیچ‌کس از او انتظار ثبات رویه را ندارد. همین عامل باعث شده است که او نیز راحت‌تر بازارهای جهانی اعم از فلزات، نفت و بورس‌های جهانی را تحت تأثیر توییت‌های غالباً ضد و نقیض خود قرار دهد.

دلایل رشد قیمت‌ها در بازار سرمایه

این کارشناس بازار سرمایه در خصوص دلایل رشد قیمت سهام شرکت‌ها بیان کرد: با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و عدم چشم‌انداز مناسب از متغیرهای واقعی اقتصاد؛ مانند نرخ رشد ناخالص داخلی، تراز تجاری، نقدینگی و غیره در سال جاری، می‌توان بیان داشت که تورم انتظاری همچنان مهم‌ترین عامل برای رشد قیمت سهام شرکت‌هاست و فارغ از تک سهم‌های خاص، کلیت بازار تحت تأثیر این عامل قرار خواهند گرفت.وی اضافه کرد: در زمینه اقتصاد جهانی نیز با در نظر گرفتن شرایط موجود، چشم‌اندازی مبنی بر وجود روندی قوی و مثبت در خصوص قیمت کامودیتی‌ها وجود ندارد. بنابراین از لحاظ بنیادی، قوی‌ترین عاملی که می‌تواند قیمت سهام را تحت تأثیر قرار دهد، تغییرات قیمت ارز و تورم مورد انتظار است.مدیر سرمایه‌گذاری شرکت تامین‌سرمایه سپهر، در ادامه به ریسک‌های سیاسی اشاره کرد و گفت: با خروج امریکا از برجام در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ و به دنبال آن افزایش فشارهای اقتصادی و شدت تحریم‌های اعمال شده از سوی این کشور برای ایران، ناکارایی و تعلل طرف‌های اروپایی حاضر در برجام برای ایجاد گشایش‌های اقتصادی لازم، تنش‌های منطقه‌ای و همچنین انجام اقدامات متقابل از سوی ایران در خصوص کاهش تعهدات خود بر اساس آنچه در برجام توافق کرده بود، ریسک‌های سیاسی کشور و به دنبال آن بازار سرمایه را در بیش از یک سال اخیر به سطح بالایی رسانده است.آسیما، تصریح کرد: هر چند که در هفته‌های اخیر شاهد صحبت‎ها و مصاحبه‌های با زبان نرم‌تری از سمت امریکا بوده‌ایم، اما به نظر هنوز تا اتمام ریسک‌های سیاسی و بازگشت به شرایط متعادل و عادی در کشور از لحاظ این شاخص، فاصله بسیار زیادی وجود دارد؛ بنابراین می‌توان گفت که همچنان بازار سرمایه با نوسان در لحن صحبت‌ها و اقدامات طرفین در جهت مثبت یا منفی، نوسان خواهد کرد و تحت تأثیر این متغیر اصلی این روزهای کشور خواهد بود.

وی در خصوص ابهام و ریسک‌های کنونی بازار تصریح کرد: همان‌طور که بیان شد مهم‌ترین ریسک این روزهای بازار، ریسک سیاسی حاکم بر فضای اقتصادی کشور است؛ به جرات می‌توان گفت که خبرهای سیاسی مختلف و با سطح اهمیت بالا، دارای تواتر بسیار بالایی است و این مساله ابهامات تصمیم‌گیری را برای سرمایه‌گذاران و فعالان در بازار به‌شدت افزایش داده است.این کارشناس بازار سرمایه در پایان اظهار کرد: حال در این میان هیجان و عدم اطمینان زیاد فعالان بازار که ناشی از همین ابهامات موجود است نیز مزید بر علت شده که بیشترین نوسانات شاخص در چندین سال گذشته را در ماه‌های اخیر شاهد باشیم. علاوه بر آن در صورتی که ریسک را به صورت عدم اطمینان (و نه لزوما با بار معنایی منفی) تعریف کنیم، تغییرات نرخ ارز که خود ناشی از عدم اطمینان در سطح سیاسی است، می‌تواند انتظارات فعالان را از تورم انتظاری و تغییرات قیمت سهام شرکت‌ها دستخوش تغییرات با اهمیتی قرار دهد.