نگاهی به انواع صندوق سرمایه گذاری

نگاهی به شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در بورس / ۱۸ شرکتی که کمتر آنها را می‌شناسید

با اینکه سازمان بورس سعی کرده با اجرای دستورالعمل تأسیس و فعالیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری آنها را سامان‌دهی کند، اما در حوزه بازاریابی و معرفی بیشتر خدمات آنها ناموفق بوده است.

این روزها که بورس با افت شاخص روبه‌رو شده، بحث آموزش اهمیت بیشتری پیدا کرده است. حتی سازمان بورس نیز به راه‌اندازی برنامه‌های آموزشی از طریق صداوسیما اقدام کرده است. اگر سری به سایت این سازمان و بخش آموزش بزنید با مطالب جدیدی در این حوزه روبه‌رو می‌شوید. هرچند این اقدام باید زودتر از اینها انجام می‌شد، اما مساله دیگر این است که هنوز سیستم‌های نظارتی در سازمان بورس سنتی است و اجازه فعالیت گسترده شرکت‌ها و سایت‌ها در حوزه مشاوره سرمایه‌گذاری وجود ندارد. تعداد کم مجوزهای مشاوره سرمایه‌گذاری در سایت سازمان بورس، این موضوع را تأیید می‌کند.

طبق آمار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، تعداد کدهای بورسی نسبت به سال قبل سه برابر شده و به بیش از ۱۴ میلیون کد رسیده است. اگر سهامداران عدالت را هم حساب کنیم،‌ بیش از ۴۸ میلیون نفر در بازار سرمایه حضور دارند. بسیاری از این افراد ممکن است فرصتی برای بدست آوردن دانشی کافی درباره بازار و خریدوفروش سهام نداشته باشند. همین موضوع اهمیت مشاورهای سرمایه‌گذاری را بیشتر می‌کند.

در این گزارش به شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری که از سازمان بورس مجوز دارند، اشاره شده است. خارج از عملکرد آنها این سؤال پیش می‌آید که آیا شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری دارای مجوز از سازمان بورس در میان مردم شناخته شده هستند؟

به چه شرکت‌هایی مشاور سرمایه‌گذاری می‌گویند؟

حرفه مشاور سرمایه‌گذاری به دهه ۱۹۲۰ میلادی برمی‌گردد. تا پیش از آن توصیه‌ها و رهنمودهای مربوط به سرمایه‌گذاری معمولاً از طریق حسابداران، وکلا یا کارگزاران ارائه می‌شد.

در بازارهای سرمایه پیشرفته از دهه ۱۹۴۰ قوانین منسجمی برای فعالیت مشاورهای سرمایه‌گذاری ایجاد شد. به عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا،‌ قانون مشاوران سرمایه‌گذاری این الزام به‌وجود آمد که کلیه مشاوران سرمایه‌گذاری نزد کمیسیون بورس و اوراق بهادار این کشور به ثبت برسند.

در بازار سرمایه ایران بر اساس ماده ۲۸ قانون بازار اوراق بهادار مصوب ۱۳۸۴، تأسیس نهادهای مالی منوط به ثبت نزد سازمان بورس است و فعالیت‌های آنها تحت نظارت سازمان انجام می‌شود. شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری نیز جزو نهادهای مالی محسوب می‌شوند. در ادامه به قوانینی که برای مشاورهای سرمایه‌گذاری مطرح شده اشاره شده است.

بر اساس بند ۱۶ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار، مشاور سرمایه‌گذاری شخص حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص، درباره خریدوفروش اوراق بهادار، به سرمایه‌گذار مشاوره می‌دهد و طبق بند ۳ ماده ۱ دستورالعمل تأسیس و فعالیت مشاور سرمایه‌گذاری، مشاور سرمایه‌گذاری عبارت است از هرگونه مشاوره موضوع بند ۱۶ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار در مورد خرید یا فروش اوراق بهادار که شامل توصیه به خرید، فروش یا نگه‌داری اوراق بهادار، اظهارنظر راجع به روند قیمت یا عرضه و تقاضای اوراق بهادار در آینده، اظهارنظر راجع به ارزش (قیمت) اوراق بهادار می‌شود.

در حقیقت مشاوران سرمایه‌گذاری اشخاصی هستند که با مجوز رسمی از سازمان بورس اوراق بهادار در زمینه خریدوفروش سهام و سایر اوراق بهادار، به افراد حقیقی و حقوقی مشاوره و تحلیل ارائه می‌کنند.

۱۸ شرکت مجوزدار مشاور سرمایه‌گذاری در ایران

شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در ایران از سال ۱۳۸۹ ایجاد شدند. شرکت‌های آوای آگاه و آرمان آتی از نخستین شرکت‌هایی بودند که از اواخر سال ۱۳۸۹ و اوایل سال ۱۳۹۰ موفق به اخذ مجوز فعالیت به عنوان شرکت مشاور سرمایه‌گذاری از سازمان بورس و اوراق بهادار شدند. از اواسط سال ۱۳۹۰ نیز چهار شرکت دیگر به جمع شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری پیوستند.

پس از آن تا سال ۱۳۹۷، ۱۲ شرکت دیگر اضافه شدند. اما از آن سال به بعد شرکتی به جمع مشاروان سرمایه‌گذاری اضافه نشده یا اگر هم شده مجوز فعالیت آنها لغو شده است. از حدود دو سال پیش سازمان بورس قوانین سخت‌گیرانه‌ای در خصوص مجوزدهی به شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری ایجاد کرد. در مواردی نیز سایت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری که خدمات جدیدتری نسبت به شرکت‌های قبلی ارائه داده‌اند، به‌دلیل نبود قوانین، مجوزی برای فعالیت آنها صادر نشده است. بنابراین از آن سال‌ها به تعداد شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری در بورس اضافه نشده است، این در حالی است ورود سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه چند برابر شده است.

در جدول زیر بر اساس سایت سازمان بورس و اوراق بهادار مشخصات شرکت‌هایی که از سوی این سازمان مجوز دریافت کرده اند، آورده شده است.

فعالیت شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری چیست؟

همانطور که گفته شد مشاور سرمایه‌گذاری در قوانین به فردی گفته می‌شود که درباره خریدوفروش اوراق بهادار به سرمایه‌گذار مشاوره می‌دهد. شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری فعالیت‌های مختلفی دارند که برای هرکدام از آنها نیز باید مجوز داشته باشند. از جمله مجوز مشاور سرمایه‌گذاری، مجوز مشاور پذیرش، مجوز مشاور سبدگردانی، مجوز فعالیت صندوق و غیره از این موارد هستند.

بر اساس بند ۱۷ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار، سبدگردان عبارت است از شخص حقوقی که در قالب قراردادی مشخص و به‌منظور کسب انتفاع، بـه خریدوفروش اوراق بهادار برای سرمایه‌گذار می‌پردازد. همچنین بر اساس بند ۳۳ ماده ۱ همین قانون، سبد مجموعه دارایی‌های مالی است که از محل وجوه سرمایه‌گذاران خریداری می‌شود.

مشاور پذیرش شخصی است که با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار، طبق مقررات برای پذیرش اوراق بهادار شرکت‌های متقاضی پذیرش در بورس یا بازار خارج از بورس و همچنین پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران اقدام می‌کند. مشاور پذیرش به عنوان رابط اصلی متقاضی و بورس، تمام یا بخشی از وظایف متقاضی در فرایند پذیرش را به نمایندگی از طرف او انجام می‌دهد.

سبدگردانی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری؟

سبدگردانی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری دو سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه محسوب می‌شوند. بیشتر شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری که در جدول نام آنها برده شد در حوزه صندوق‌ها هم فعالیت دارند یا متولی آن هستند. برخی از آنها نیز در حوزه سبدگردانی فعالیت دارند. شاید این سوال پیش بیاید که تفاوت سبدگردانی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری چیست؟ البته حوزه فعالیت صندوق‌ها حوزه گسترده‌تری دارد و تنها محدود به شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری نمی‌شود. به‌طور مثال بیشتر کارگزاری‌ها نیز صندوق‌های با ویژگی‌های متفاوتی برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرده‌اند. اگر به سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران سری بزنید می‌توانید مشخصات ۲۰۱ صندوق سرمایه‌گذاری را ببینید.

در صندوق سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذار به صورت غیرمستقیم مالک سهام و سایر اوراق بهادار خریداری شده توسط صندوق می‌شود. بدین ترتیب سرمایه گذار واحدهای صندوق را خریداری می‌کند و مدیر صندوق با وجوه حاصل از فروش واحدهای صندوق‌های سرمایه گذاری اقدام به خرید سهام و انواع اوراق بهادار می‌کند، درصورتی‌که در سبدگردانی خود سرمایه‌گذار مستقیماً مالک سهام و سایر اوراق بهادار محسوب می‌شود و سبدگذار صرفاً به وکالت از طرف سرمایه‌گذار اقدام به خریدوفروش اوراق بهادار می‌کند. بنابراین سرمایه‌گذار دقیقاً می‌داند که در سبد خود سهام کدام شرکت و از هر کدام به چه میزان وجود دارد.

چرا این شرکت‌ها ناشناخته مانده‌اند؟

شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری در ایران عمر کوتاهی دارند. از سوی دیگر برای بسیاری از فعالان بازار سرمایه ناشناخته هستند. با اینکه سازمان بورس سعی کرده با اجرای دستورالعمل تأسیس و فعالیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری آنها را سامان‌دهی کند، اما در حوزه بازاریابی و معرفی بیشتر خدمات آنها ناموفق بوده است. به‌طور مثال در بحث سبدگردانی می‌توان به سبدگردانی‌های آنلاین و کپی تریدینگ اشاره کرد که در ایران برای این نوع فعالیت‌ها مجوزی در نظر گرفته نشده است. شاید همین امر و عقب ماندن از تحولاتی که در حوزه دیجیتال رخ داده باعث شده که سرمایه‌گذاران توجهی به این شرکت‌ها نداشته باشند و به سراغ مشاوران آنلاین هرچند بدون مجوز بروند.

به همین دلیل انتظارمی‌رود که شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری جدیدی که پا به این عرصه می‌گذارند به تدریج سهم خدمات تخصصی‌شان را در کسب سود و ایجاد ارزش برای سهامداران خود ارتقا دهند. از سوی دیگر سازمان بورس نیز قوانین خود را برای فعالیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری که خدمات جدیدتری ارائه می‌دهند، به‌روز کند.

با اینکه سال ۱۳۸۸ رشته روابط عمومی را انتخاب کردم، اما آمال و آرزوهایم با سازوکار این رشته سنخیتی نداشت و پا به دنیای خبرنگاری و روزنامه‌نگاری گذاشتم. در سال ۹۶ با قبولی در کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی علامه خواستم به حوزه سیاست و جامعه وارد شوم که بخت و اقبالم این بود تا در راه پرداخت با دنیای فناوری و فین‌تک آشنا شوم و حالا خبرنگار حوزه بورس این رسانه هستم.

شرکت سرمایه گذاری چیست؟ (آشنایی با انواع شرکت های سرمایه گذاری

فعالیت‌های مالی در تمام اقتصادهای دنیا مخصوصا در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه شناخته شده است. بازار بورس اوراق بهادار یکی از بازوان این فعالیت‌های مالی هست. در بازار بورس فعالان مختلفی وجود دارد. از جمله صندوق های سرمایه گذاری ، بازار گردان‌ها، سهام‌داران خرد و… . یکی دیگر از فعالان در این حوزه شرکت های سرمایه گذاری می‌باشند. در این مقاله قصد داریم به شناخت این شرکت‌ها و هدف از فعالیتشان در بازار بپردازیم.

شرکت سرمایه گذاری چیست؟

شرکت های سرمایه گذاری ( Investment Company ) بر اساس بند 21 ماده یک قانون بازار اوراق بهادار، یکی از نهادهای مالی محسوب می‌شوند که مانند صندوق های سرمایه گذاری ( Mutual Fund ) واسطه‌ای برای خرید و فروش سهام شرکت های بورسی می‌باشند. این شرکت‌ها از مجموعه‌ای از افراد متخصص تشکیل شده که وضعیت شرکت های پذیرفته شده در بورس را بررسی و آنالیز می‌کنند و می‌دانند چه موقع باید سهام این شرکت‌ها را خرید و چه زمان فروخت تا بیشترین سود را بدست آورند. یعنی فعالیت اصلی این شرکت‌ها خرید و فروش سهام شرکت های بورسی و غیر بورسی در بهترین زمان است.

شرکت های سرمایه گذاری سهام شرکت‌ها را با هدف مدیریت خود شرکت نمی‌خرند؛ یعنی اصلا برایشان مهم نیست چه کسی دارد آن‌ها را مدیریت می‌کند. برایشان مهم این است که عملکرد شرکت خوب باشد و به بیشترین سوددهی برسد تا خودشان هم از این سوددهی نفع ببرند. هر زمان هم که شرکت به سوددهی نرسد یا روند نزولی در پیش گیرد، سهامش را می‌فروشند. بنابراین نگاه شرکت‌های سرمایه گذاری به خرید سهام شرکت‌ها نگاهی کوتاه مدت است.

در حال حاضر ده‌ها شرکت سرمایه گذاری در بورس فعالیت می‌کنند که برخی از آن‌ها مربوط به بانک‌ها یا موسسات اعتباری و لیزینگ هستند و برخی هم در زمینه‌های تخصصی مثل خودرو، ساختمان، صنایع شیمیایی و… سرمایه گذاری می‌کنند.

انواع شرکت های سرمایه گذاری:

شرکت های سرمایه گذاری را بر اساس مولفه‌های مختلف می‌توان به شکل زیر دسته بندی کرد:

1- از نظر نوع فعالیت:

-شرکت‌هایی با فعالیت عام

-شرکت‌هایی با فعالیت خاص

2- از نظر حوزه فعالیت:

-شرکت‌هایی با حوزه فعالیت عام

-شرکت‌هایی با حوزه فعالیت خاص

3- از نظر نوع مالکیت:

-شرکت‌هایی با مالکیت دولتی

-شرکت‌هایی با مالکیت خصوصی

-شرکت‌هایی وابسته به نهاد عمومی غیردولتی

-شرکت‌هایی با مالکیت مختلط

4- از نظر پذیرش در بازار بورس:

-شرکت‌های پذیرفته شده در بورس

-شرکت‌های خارج از بورس

شرکت‌های سرمایه گذاری نیز اساسنامه دارند که در آن شرح فعالیت‌ها و قوانین حاکم بر فعالیتشان بیان شده است. در اساسنامه همه شرکت‌های سرمایه گذاری یک سری فعالیت‌های مشترک وجود دارد که به شرح زیر است:

• خرید، فروش و پذیره نویسی سهام شرکت‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی پذیرفته شده در بازار بورس و اوراق بهادار تهران و بازار فرابورس ایران
• خرید یا انتشار اوراق مشارکت
• سرمایه گذاری در انواع شرکت‌ها، موسسات، طرح‌ها و پروژه‌ها
• استفاده از تسهیلات مالی و اعتباری بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و موسسات مالی و اعتباری داخلی و خارجی
• ارائه خدمات مشاوره‌ای

از جمله فعالیت های این شرکت ها می باشند.

ارزشگذاری این شرکت ها اندکی با شرکت های با حوزه تولیدی و بازرگانی تفاوت دارد.

نحوه ارزش گذاری سهام شرکت های سرمایه گذاری

ارزش گذاری سهام شرکت‌های سرمایه گذاری بر دو اساس صورت می‌گیرد:

روش خالص ارزش دارایی‌ها:

خالص ارزش دارایی‌های یک سهم در واقع ارزش یک سهم از شرکت سرمایه گذاری و معادل ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) در صندوق‌های سرمایه گذاری است. این روش بر ارزش روز یا ارزش منصفانه برآوردی دارایی‌ها و اوراق بهادار شرکت استوار است.

به عبارتی این ارزش برآوردی از ارزش ذاتی یک سهم شرکت را نشان می‌دهد و مانند صندوق‌های سرمایه گذاری از تقسیم خالص دارایی‌های شرکت (با کسر بدهی‌های شرکت) بر تعداد سهام متعلق به سهام‌داران به دست می‌آید.

روش ارزش بازار:

از آنجا که سهام تعدادی از شرکت‌های سرمایه گذاری در بازار سهام پذیرفته شده و مورد معامله قرار می‌گیرند، ارزش دیگری بر اساس میزان عرضه و تقاضای بازار پیدا می‌کنند. این ارزش می‌تواند با ارزش خالص دارایی‌ها متفاوت باشد و از این جهت با صندوق‌های سرمایه گذاری فرق دارد؛ البته به جز صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF).

نحوه سوددهی شرکت های سرمایه گذاری

سوددهی شرکت‌های سرمایه گذاری به دو بخش تقسیم می‌شود:

الف) سود نقدی

این قسمت از سود را شرکت سرمایه گذاری در ازاء هر سهم، به صاحب سهام پرداخت می‌کند. نرخ بازده نقدی نیز مانند صندوق‌های سرمایه گذاری ، از تقسیم مبلغ سود پرداختی به هر سهم بر ارزش هر سهم محاسبه می‌شود.

ب) عواید سرمایه‌ای

این بخش از درآمد بابت افزایش ارزش سهام شرکت حاصل می‌شود و ناشی از افزایش ارزش اوراق بهادار موجود در سبد دارایی‌های شرکت است، درست مثل صندوق‌های سرمایه گذاری .

به این ترتیب اگر بخواهیم بازده کل سرمایه گذاری در شرکت‌های سرمایه گذاری را به دست آوریم، مجموع این دو بخش را بر ارزش سرمایه گذاری اولیه تقسیم می‌کنیم. حاصل این تقسیم می‌تواند نشان دهنده عملکرد شرکت سرمایه گذاری باشد و از فرمول زیر محاسبه می‌شود.

حاصل جمع سود تقسیمی و تغییر در ارزش سهم شرکت سرمایه گذاری تقسیم بر بهای تمام شده سرمایه گذاری .

شرکت هلدینگ چیست؟

هلدینگ هم شرکتی است که سهام چند شرکت مختلف را می‌خرد و نگهداری می‌کند.

انواع شرکت های هلدینگ

در مجموع چهار نوع شرکت هلدینگ وجود دارد.

1- هلدینگ‌هایی که از یک شرکت بزرگ ایجاد شده‌اند، مانند هلدینگ ایران خودرو.

2- هلدینگ‌های محصولی یعنی همه شرکت های آن یک نوع محصول تولید می‌کنند.

3- هلدینگ‌های زنجیره تامین یعنی همه شرکت های آن در راستای نیل به یک هدف مشترک فعالیت‌های گوناگون دارند؛ مانند هلدینگ‌های نفتی از عملیات اکتشاف تا پخش.

4- هلدینگ مختلط یعنی از شرکت‌هایی با فعالیت‌های مختلف ایجاد شده است.

توجه داشته باشید، در شرکت های مادر دو نوع استراتژی پیگیری می‌شود، نخست اینکه سهام چه شرکت‌هایی را جهت کنترل بخرند و دیگر اینکه از چه نوع روش مدیریتی برای اداره و کنترل شرکت تابعه استفاده نمایند.

اما هلدینگ‌ها با شرکت‌های سرمایه گذاری یک تفاوت مهم و کلیدی دارند:

تفاوت شرکت هلدینگ و شرکت سرمایه گذاری

هلدینگ‌ها بر خلاف شرکت‌های سرمایه گذاری ، ادعای مدیریتی هم دارند و تمایل دارند با خریدن بخشی از سهام شرکت‌ها در تصمیم گیری‌ها و سیاست گذاری‌های داخلی آن‌ها ورود کنند.

اگر یک شرکت هلدینگ خودرو بخشی از سرمایه خود را به خرید سهام در یک شرکت خودرو سازی اختصاص می‌دهد، قاعدتاً برنامه‌هایی برای مدیریت آن شرکت دارد یا معتقد است که اعمال نفوذ در سیاست‌های داخلی آن شرکت می‌تواند منافع اقتصادی هلدینگ را بیشتر و بهتر تأمین کند.

تفاوت شرکت سرمایه گذاری با صندوق سرمایه گذاری

در صندوق‌های سرمایه گذاری هر زمانی که سرمایه گذار می‌خواست با ابطال واحدهای سرمایه گذاری از صندوق خارج می‌شد و سرمایه‌اش را نقد می‌کرد، اما در شرکت‌های سرمایه گذاری این امکان به راحتی فراهم نیست؛ بلکه یک سرمایه گذار در شرکت اگر قصد خروج و دریافت نقدی سرمایه‌اش را داشته باشد، باید سهام خود را به شخص دیگری منتقل کند. به عبارتی سرمایه یک صندوق سرمایه گذاری باز است و هر کسی می‌تواند با خرید واحد سرمایه گذاری وارد صندوق شود و سرمایه صندوق افزایش یابد، در حالی که سرمایه در شرکت سرمایه گذاری باز نیست و ورود و خروج سرمایه در قالب افزایش یا کاهش سرمایه و با طی تشریفاتی که در قانون تجارت ذکر شده، انجام می‌شود. همچنین خرید سهام در شرکت‌های سرمایه گذاری به راحتی خرید واحد سرمایه گذاری در صندوق‌ها نیست و اگر کسی بخواهد سرمایه‌اش را وارد یک شرکت کند، در واقع باید سهام شخص دیگری را که قصد خروج دارد خریداری کند.

بنابراین می‌توان گفت قابلیت نقدشوندگی سهام در شرکت‌های سرمایه گذاری نسبت به صندوق های سرمایه گذاری بسیار کم است.

ریسک سیستماتیک

تعریف ریسک سیستماتیک چیست؟

ریسکی که مربوط به کل بازار یا بخشی از آن می‌شود، ریسک سیستماتیک گفته می‌شود. این نوع ریسک که به «ریسک غیرقابل‌حذف»، «نوسان پذیری» یا «ریسک بازار» نیز شناخته می‌شود بر کل بازار و نه فقط سهام یک شرکت یا صنعت خاص تأثیر می‌گذارد. این نوع ریسک هم غیرقابل‌پیش‌بینی بوده و هم اجتناب کامل از آن غیرممکن است. ریسک سیستماتیک از طریق متنوع سازی حذف نمی‌شود، بلکه تنها راه کاهش آن از طریق به‌کارگیری استراتژی‌های پوشش ریسک یا با استفاده از استراتژی تخصیص دارایی است.

توضیحات مدیر مالی در مورد ریسک سیستماتیک

شما با متنوع سازی می‌توانید بخشی از ریسک بازار را حذف کنید یا کاهش دهید. برای مثال قرار دادن مقداری از دارایی هایتان در اوراق مشارکت (قرضه) می‌تواند ریسک ناشی از عملکرد شرکت ها در بورس را کاهش دهد؛ اما از سوی دیگر بر عملکرد پرتفوی شما نیز اثر می‌گذارد؛ زیرا تغییر نرخ سودی که از قبال اوراق مشارکت نسبت به سهام دریافت می‌کنید پرتفوی شما را ارزشمندتر نخواهد کرد و قدری بر بازده پرتفوی شما اثر می‌گذارد.

تغییرات نرخ سود، تورم، رکود و جنگ همه منابع ریسک سیستماتیک هستند زیرا بر روی کل بازار تأثیر می‌گذارند. ریسک سیستماتیک زمینه‌ساز سایر ریسک های سرمایه گذاری است.

رکود بزرگی که چند سال پیش جهان را فرا گرفت مثال مهمی از ریسک سیستماتیک ارائه می‌کند. هرکسی که در سال ۲۰۰۸ در بازار سرمایه گذاری کرده بود، بدون توجه به نوع اوراق بهادارش، شاهد تغییرات در ارزش سرمایه گذاری به خاطر این اتفاق اقتصادی در بازار بود.

رکود بزرگ سایر انواع دارایی ها را نیز به روش‌های مختلف تحت تأثیر قرار داد. بااین‌حال سرمایه گذارانی که ثروت خود را به دامنه گسترده‌تری از دارایی ها تخصیص داده بودند کمتر از آن‌هایی که همه سرمایه خود را در سهام سرمایه گذاری کردند، هدف قرار گرفتند و زیان دیدند.

اگر می‌خواهید بدانید یک اوراق بهادار خاص، صندوق یا پرتفوی چقدر ریسک سیستماتیک دارد، می‌توانید نگاهی به بتای آن بیندازید. بتا مشخص می‌کند که یک سرمایه گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی‌ثبات و نوسان پذیر است. به لحاظ آماری بتای بیشتر از یک یعنی سرمایه گذاری در دارایی موردنظر از ریسک سیستماتیک بیشتری نسبت به بازار برخوردار است و بتای کمتر از یک به این معنی است که ریسک سیستماتیکی دارایی نسبت به بازار کمتر است و بتای برابر با یک یعنی ریسک سیستماتیک دارایی و بازار با هم برابر است. درحالی‌که این نوع از ریسک انواع مختلفی از اوراق بهادار را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ریسک غیر سیستماتیک بر روی گروه خاصی از اوراق بهادار یا تنها بر یک شرکت یا صنعت تأثیرگذار است. ریسک غیر سیستـماتیک می‌تواند از طریق متنوع سازی کاهش یابد یا به‌طورکلی حذف شود.

معادل‌ انگلیسی ریسک سیستماتیک عبارت است از:

Systematic Risk

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سوالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.

صندوق قابل‌ معامله (ETF) در کانادا و سرمایه‌گذاری در آن

صندوق قابل‌ معامله (Exchange-Traded Fund) که به اختصار «ای.تی.اف» (ETF) خوانده می‌شود، یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری است که امکان خرید سبدی متنوع شامل سهام شرکت‌ها و یا اوراق مشارکت دولتی را خصوصی را به صورت یکجا فراهم می‌سازد. در این مطلب درباره ماهیت صندوق‌های قابل‌ معامله، انواع و نیز شیوه‌های سرمایه‌گذاری در آنها در کانادا صحبت می‌کنیم.

صندوق قابل‌ معامله (ETF) چیست؟

صندوق قابل‌ معامله یک سبد شامل سهام یا اوراق مشارکت است که می‌تواند کل آن را با یک قیمت مشخص خرید. صندوق قابل‌ معامله را می‌توان در ساعات کاری بازار سهام همانند سهام یک شرکت معمولی خرید و فروش کرد. اما صندوق‌های مشترک (نگاهی به انواع صندوق سرمایه گذاری mutual funds) این گونه نیستند و امکان خرید و فروش آنها در بازار بورس وجود ندارد. بیشتر ای‌.تی‌.اف‌های معروف در کانادا، تابعی از شاخص بازار بورس تورنتو هستند. با افزایش شاخص این بازار، ارزش ای.تی.اف‌های دنبال‌کننده آن بیشتر می‌شود و بالعکس.

تفاوت‌های صندوق قابل‌ معامله با صندوق مشترک

صندوق‌‌های مشترک هم امکان خرید و فروش یکجا سهام و اوراق قرضه متفاوت را به ما می‌دهند. با این وجود، صندوق‌های مشترک تفاوت‌هایی اساسی با صندوق قابل‌ معامله دارند. صندوق‌های مشترک معمولا زیر نظر یک سری کارشناس مالی مدیریت می‌شود. این افراد به فروش سهم‌هایی که ممکن است با افت قیمت روبرو شوند و جایگزینی آنها با سهم‌هایی که امید به افزایش ارزش دارند می‌پردازند. با این وجود، بیشتر ای.تی.اف‌ها فاقد چنین مدیریتی هستند.

در مقابل، ای.تی.اف‌ توسط یک نرم‌افزار رایانه‌ای مدیریت می‌شود. این نرم‌افزار به بررسی شاخص یک صنعت یا بازار سهام مشخص (مثل بازار سهام تورنتو) و یا بازار اوراق مشارکت ایالات متحده می‌پردازد. به همین دلیل می‌گوییم که یک صندوق مشترک دارای مدیریت «مستقیم» و یک ای.تی.اف نیز دارای مدیریت «غیرمستقیم» است. بر خلاف صندوق‌های مشترک که ارزش آنها یک بار در روز تعیین می‌شود، ارزش یک ای.تی.اف همانند هر کدام از سهام در بازار، در روز شاید بارها بالا و پائین برود.

هزینه‌های این نوع سرمایه‌گذاری

از آنجا که بیشتر صندوق‌های قابل‌ معامله نیازی به انسان برای مدیریت ندارند، معمولا کارمزد آنها که «نسبت هزینه مدیریت» (MER) نامیده می‌شود، از کارمزد صندوق‌های مشترک پائین‌تر است. کارمزد یک صندوق یا همان «نسبت هزینه مدیریت» در واقع درصدی از ارزش کل صندوق است که هر ساله از صندوق برداشت می‌شود تا هزینه‌های اجرایی آن را پوشش دهد. هم صندوق مشترک و هم ای.تی.اف، هر دو مشمول این کارمزد می‌شوند.

کارمزد مدیریتی صندوق‌های مشترک حدود ۱ درصد (یا درصدی بیشتر) در هر سال است. اما این میزان برای صندوق‌های قابل‌ معامله بین ۰/۰۵ تا ۰/۲۵ درصد است که بسیار کمتر از کارمزد مدیریتی صندوق مشترک است. به همین دلیل، ای.تی.اف‌ها می‌توانند گزینه خوبی برای کسانی باشند که می‌خواهند سرمایه‌گذاری کم‌هزینه‌ای داشته باشند.

شاید با خودتان بگویید که ۱ یا ۲ درصد کارمزد، رقم چندانی نباشد. اما همین درصد به ظاهر جزئی، در بلندمدت رقم بالایی را به خود اختصاص می‌دهد.

انواع صندوق قابل‌ معامله (ETF)

انواع زیادی از صندوق‌های قابل‌ معامله در بازار وجود دارد و با گذر زمان، بر تعدادشان نیز افزوده می‌شود. این صندوق‌ها در قالب چندین دسته کلی جای می‌گیرند. هر کدام از این دسته‌ها می‌تواند برای برخی افراد با سطح مشخصی از ریسک‌گریزی یا سایر ویژگی‌ها، جذابیت داشته باشد. در ادامه به بررسی این دسته‌ها می‌پردازیم:

۱. صندوق‌های قابل‌ معامله دنباله‌روی بازار سهام

دسته اول، ای.تی.اف‌های دنباله‌روی بازار سهام (Stock Market Tracking ETFs) است. با افزایش ارزش شاخص سهام یک بازار مشخص، قیمت این ای.تی.اف‌ها بالا می‌رود و بالعکس. این نوع ای.تی.اف طرفداران زیادی در میان سرمایه‌گذاران شخصی دارد. از آنجا که این نوع ای.تی.اف دنباله‌روی بازار سهام است، آن را ای.تی.اف شاخص (index ETFs) هم می‌نامند.

یکی از زیردسته‌های ای‌.تی‌.اف‌های دنباله‌روی بازار سهام، ای.تی.اف‌های دنباله‌روی شاخص معروف «اس‌اندپی۵۰۰» (S&P 500) هستند. اس‌اند‌پی ۵۰۰ فهرستی شامل ۵۰۰ شرکت برتر اقتصاد ایالات متحده است که بیشترین ارزش بازار را در اختیار خود دارند.

«اس‌اندپی ۵۰۰» و نیز شاخص‌های بزرگ دیگری نظیر «میانگین صنعتی داو جونز» (Dow Jones Industrial Average) یا «نزدک-۱۰۰» (NASDAQ-100) همگی شامل قدرتمندترین شرکت‌های جهان هستند. به همین دلیل سرمایه‌گذارانی که به فکر سرمایه‌گذاری در این بازارها، بدون خرید سهام شرکتی خاص هستند، به این نوع صندوق قابل معامله علاقه نشان می‌دهند.

تنوع‌بخشی به سبد سرمایه

اس‌اند‌پی ۵۰۰ و سایر شاخص‌های بزرگ نظیر «میانگین صنعتی داوجونز» یا «نزدک-۱۰۰» فقط شرکت‌های بزرگ را شامل می‌شوند. اما برخی افراد هستند که تمایل به تنوع‌بخشی بیشتر به سبد سرمایه‌شان هستند. در این صورت تی‌.ای.اف‌های دنبال‌کننده برخی شاخص‌های دیگر نظیر «اس‌اندپی ۴۰۰» (S&P 400) یا «راسل ۲۰۰۰» (Russell 2000) که دنباله‌روی روند شرکت‌های کوچک‌تر هستند، می‌تواند برایشان جذاب باشد.

مزیت این نوع صندوق‌های قابل‌معامله در بازار این است که از تنوع بالایی برخوردارند. همچنین با بررسی سابقه عملکرد و ارزش آنها در گذشته تا حدی می‌توان به پیش‌بینی آینده آنها پرداخت. دو صندوق قابل معامله «انوسکو کیوکیوکیو» (Invesco QQQ) و «آی‌شیرز راسل ۳۰۰۰» (iShares Russel 3000) از جمله این صندوق‌ها هستند.

برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال درآمدی ثابت از صندوق قابل معامله هستند، بازار اوراق مشارکت می‌تواند گزینه جذاب‌تری باشد.

۲. صندوق‌های قابل‌ معامله دنبال‌کننده یک صنعت مشخص (Sector Tracking ETFs)

اگر تمایل دارید در یک حوزه خاص از صنایع (و نه همه صنایع) سرمایه‌گذاری کنید، صندوق‌های قابل معامله دنبال‌کننده یک صنعت مشخص می‌تواند انتخاب مناسبی برایتان باشد. به طور کلی می‌توان شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی را در قالب ۱۱ دسته اصلی قرار دارد. این الگو برای دسته‌بندی «استاندارد جهانی دسته‌بندی صنعت» (GICS) نام دارد.

یازده دسته موجود در این استاندارد جهانی عبارتند از:

۱. خدمات ارتباطی

۲. محصولات مصرفی

۸. فناوری اطلاعات

۱۰. املاک و مستغلات

برای هر کدام از این یازده حوزه، ای.تی.اف‌های دنبال‌کننده متعددی وجود نگاهی به انواع صندوق سرمایه گذاری دارد. همچنین برای زیرشاخه‌های هر کدام نیز یک سری صندوق قابل معامله وجود دارد. این ای‌.تی.اف‌ها برای هر بخش دارای زیرمجموعه‌هایی هستند که به ترتیب گروه صنعت (Industry Group)، صنعت (Industry) و زیرصنعت (Sub-Industry) نام دارند. بنابراین برای نمونه در بخش انرژی می‌توانید فقط ای.تی.اف دنبال‌کننده شرکت‌های استخراج نفت خام را بخرید.

نکته: «استاندارد جهانی دسته‌بندی صنعت» (GICS) یک ابزار تعاملی آنلاین هم دارد که با کمک آن می‌تواند نگاهی به وضعیت این ۱۱ بخش و زیرمجموعه‌های آن بیاندازید.

همچنین اگر قصد سرمایه‌گذاری روی طلا یا سرمایه‌گذاری روی نقره را دارید نیز می‌توانید به سراغ ای.تی.اف‌های دنبال‌کننده آنها بروید.

۳. صندوق‌های قابل‌ معامله بین‌المللی

اگر دوست دارید در بازارهای اقتصادی کشورهای مختلف دنیا به شکل غیرمستقیم سرمایه‌گذاری کنید، می‌توانید این نوع صندوق‌های قابل‌معامله در بازار را تهیه کنید.

انواع صندوق‌ قابل‌ معامله مربوط به اقتصادهایی به جز ایالات متحده

برخی از ای‌.تی.اف‌ها به دنباله‌روی از شاخص سهام در برخی کشورهای مختلف می‌پردازند. یکی از معرو‌ف‌ترین آنها وی.اکس.یو.اس (VXUS) است. این صندوق قابل‌معامله به دنباله‌روی از عملکرد سهام شرکت‌های مختلف در کشورهای توسعه‌یافته و بازارهای نوظهور می‌پردازد و ایالات متحده را شامل نمی‌شود. همچنین امکان خرید صندوق قابل معامله دنباله‌روی بازار سهام یک کشور خاص هم وجود دارد.

انواع صندوق قابل‌ معامله مربوط به بازارهای توسعه‌یافته

کشورهای توسعه‌یافته از اقتصاد قدرتمندی برخوردارند. این کشورها از نظر حاکمیت قانون و نیز پیشرفت‌های فناوری در جایگاه مطلوبی قرار دارند. استرالیا، ژاپن و آلمان از جمله این کشورها هستند. یک دسته از ای.تی.اف‌ها به دنباله‌روی از شاخص بورس این کشورها می‌پردازند. یکی از معرو‌ف‌ترین این صندوق‌های قابل‌معامله در بازار «ای.اف.اِی» (EFA) نام دارد. بازارهای دو کشور ایالات متحده و کانادا جزو بازارهایی که این صندوق دنباله‌روی می‌کند نیستند.

انواع صندوق‌ قابل‌ معامله‌ مربوط به بازارهای نوظهور

عبارت «بازارهای نوظهور» (emerging markets) اولین بار در سال ۱۹۸۱ توسط یک اقتصاددان به جای عبارت «جهان سوم» که بار منفی دارد پیشنهاد شد. بازارهای نوظهور (نظیر برزیل، چین، روسیه و ترکیه) کشورهایی هستند که درآمد سرانه آنها پائین است و ثبات سیاسی کمتری نسبت به کشورهای در حال توسعه دارند، اما از سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی استقبال می‌کنند. ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور بالاتر است. اما سرمایه‌گذاری گسترده یک صندوق قابل معامله در بازارهای مختلف این کشورها می‌تواند این ریسک را تا حد زیادی پائین آورد. «وی.دابلیو.او» (VWO) بزرگ‌ترین صندوق قابل‌معامله در بازار دنباله‌روی بازارهای نوظهور است.

انواع صندوق‌ قابل‌ معامله دنباله‌روی اقتصاد یک کشور مشخص (به جز کانادا و ایالات متحده)

احتمالا می‌دانید که خرید سهام برخی شرکت‌های خارجی نظیر سامسونگ کره جنوبی بسیار دشوار است. به همین دلیل، خرید ای.تی.اف دنباله‌روی بازار سهام در کره جنوبی که «ای.دابلیو.وای» (EWY) نام دارد، به مراتب گزینه ساده‌تری است. با خرید این ای.تی.اف نه تنها سهام سامسونگ، بلکه سهام شرکت‌های دیگری نظیر هیوندای را نیز در یک سبد در اختیارتان قرار می‌گیرد. همچنین ای.تی.اف دیگری موسوم به «ای.دابلیو.جِی» (EWJ) هم به شما امکان می‌دهد به سبدی از سهام شرکت‌های ژاپنی دست یابید.

۴. صندوق‌های قابل‌ معامله ویژه

برخی از ای.تی.اف‌ها هستند که فقط در برخی حوزه‌های خاص سرمایه‌گذاری کرده و یا برخی محذوریت‌های خاص را مد نظر قرار می‌دهند. برای نمونه می‌توان به صندوق‌های قابل‌معامله که سهام شرکت‌های دوستدار محیط ‌زیست را دارند یا بر اساس اصول حلال فعالیت می‌کنند اشاره کرد.همچنین صنعت پرورش و فرآوری ماریجوانا در چند سال اخیر رونق زیادی یافته است. چندین صندوق قابل معامله نیز به این حوزه اختصاص دارد.

ای.تی‌.اف‌های دارای مسئولیت اجتماعی، فقط شرکت‌هایی که در راستای توسعه پایدار فعال هستند اختصاص دارند.

یکی از موارد مهم در زمینه این ای.تی.اف‌ها، کارمزدهای بالای مدیریتی (MER) آنهاست. این کارمزدها گاهی به اندازه کارمزد صندوق‌های مشترک می‌رسد. به همین دلیل، پیش از تصمیم برای خرید آنها حتما جزئیات مربوطه را به دقت مطالعه کنید.

۵. صندوق‌های قابل‌ معامله پیچیده

گفتیم که ای.تی‌.اف‌های زیادی در بازار وجود دارد که دنباله‌رو روند و شاخص بازار هستند. اما برخی از ای‌.تی.اف‌های دنباله‌روی بازار روندی متفاوت و البته پیچیده را دنبال می‌کنند. برای نمونه می‌تواند به ای.تی.اف‌های دارای اهرم (leveraged ETFs) و نیز صندوق‌های قابل‌معامله معکوس (exchange-traded funds) اشاره کرد. این ای.تی.اف‌ها هر کدام از عملکردی بسیار متفاوت برخوردارند. به همین دلیل اگر تسلط خوبی به جزئیات آنها ندارید، بهتر است اصلا سراغ‌شان نروید.

چطور در صندوق قابل‌ معامله سرمایه‌گذاری کنیم؟

خرید و فروش صندوق قابل معامله درست همانند خرید و فروش سهام معمولی در بازار بورس است. می‌توان به صورت مستقیم با ورود به حساب کاربری در یک کارگزاری آنلاین به خرید صندوق قابل معامله پرداخت و راه دوم هم اینکه آن را به صورت مستقیم از صادرکننده خریداری کرد.

روش اول: خرید از طریق یک کارگزاری

با داشتن حساب کاربری در یک کارگزاری بورس به راحتی می‌توانید صندوق قابل معامله خریداری کرده و در صورت لزوم هم آن را بفروشید. کارگزاری‌های بورس زیادی در کانادا وجود دارد. با این وجود برای خرید و فروش صندوق قابل معامله بهتر است به سراغ کارگزاری‌هایی بروید که کارمزد معامله از شما نمی‌گیرند و یا کارمزد دریافتی‌شان بسیار اندک است. برای همین لازم است پیش از اقدام برای افتتاح حساب بورسی، به بررسی کارگزاری‌ها و مقایسه آنها بپردازید.

روش دوم: خرید مستقیم از صادرکننده صندوق قابل‌ معامله مورد نظر

در برخی موارد، امکان خرید مستقیم واحد در صندوق قابل معامله از موسسه صادرکننده آن وجود دارد. برای نمونه، موسسه وانگارد (Vanguard) انواع صندوق‌های قابل‌معامله خود را به صورت مستقیم از طریق وب‌سایتش به فروش می‌رساند. برای این نگاهی به انواع صندوق سرمایه گذاری روش دیگر نیازی به داشتن حساب بورسی نیست و هزینه آن هم کمتر از شیوه خرید از طریق کارگزاری خواهد بود. البته محدود بودن ای.تی‌.اف‌های قابل خرید، اصلی‌ترین عیب این شیوه است.

کدام صندوق‌های قابل معامله را بخریم؟

گفتیم که صندوق قابل معامله (ETF) سبدی شامل ده‌ها یا حتی صدها سهام از شرکت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی مختلف است. اما برای تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری‌تان می‌توانید سبدی از چندین ای.تی.اف هم تشکیل دهید. اما چه معیارهایی برای تشکیل این سبد وجود دارد؟

پیش از اینکه دست به کار شوید، باید سه معیار کلیدی هر سرمایه‌گذاری یعنی «هدف»، «بازه زمانی مورد نظر» و نیز «سطح ریسک‌پذیری» را مشخص کنید. با آگاهی دقیق از هدفی که دارید، بازه زمانی مورد نظرتان برای سرمایه‌گذاری و میزان استقبال یا گریزتان از ریسک می‌توانید انتخاب بهتری داشته باشید.

در گام بعدی باید به بررسی عملکرد صندوق‌های قابل معامله، تحلیل‌ها درباره آینده آنها و مواردی از این دست بپردازید. اگر وقت، حوصله یا دانش کافی برای این کار را ندارید هم نگران نباشید. دو راه برای انتخاب بهتر در اختیار دارید که یکی بهره‌گیری از یک مشاور مالی و دومی استفاده از ربات مشاور مالی است. هزینه روش دوم معمولا به مراتب کمتر از روش اول است.

کدام بازار برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است؟

خبرگزاری صدا و سیما نوشت: این سئوال بسیاری است که تلاش دارند ارزش سرمایه‌های خود را دربرابر تکانه‌های اقتصادی نظیر افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی حفظ کنند.

این روزها که نرخ تورم افزایش محسوسی یافته و بسیاری از مردم نگران کاهش قدرت خرید و حفظ سرمایه‌های خود هستند، بهترین راه سرمایه گذاری در بازارهایی است که دست کم سپرتورمی داشته باشند. به عبارت دیگر ارزش سرمایه افراد را دربرابر تورم حفظ کند.
اگرچه درباره تعداد و نوع بازارهای سرمایه گذاری یعنی، بازار بورس، مسکن، ارز، طلا و سپرده گذاری در بانک‌ها اختلافی وجود ندارد و همه همین بازارها را به عنوان هدف سرمایه گذاری به رسمیت می‌شناسند، اما درباره اینکه کدام بازار ضریب بازدهی بیشتری دارد و در شرایط کنونی سرمایه گذاری در کدام بازار بهتر است اختلاف‌ها بسیار است. آن هم در شرایط فعلی که بسیاری از بازارها رشد بسیار تند و سریعی را تجربه کرده اند و به اصطلاح اشباع شده اند و احتمال رشد چند باره آن‌ها در مدت زمان کوتاه پایین است.
با این حال نگاهی به ظریب بازدهی بازارهای مختلف در ده سال گذشته می‌تواند چراغ راهی برسر راه افرادی باشد که همچنان درجستجوی بازاری مطمئن برای سرمایه گذاری هستند.
آنچه از آمارها و شاخص‌های اقتصادی برمی آید نشان می‌دهد، بازار سهام طی ۱۰ سال اخیر بیشترین بازدهی را نصیب سهامداران خود کرده است. بررسی آمارها نشان می‌دهد، دریک بازه زمانی ده ساله از آبان ۸۸ تا آبان ۹۸ میانگین بازدهی بازار بورس بیش از ۲۴۰۰ درصد بوده است. به عبارتی اگر فردی در سال ۸۸ یک میلیون تومان از سبدی از سهام‌های موجود بازار را خریداری کرده باشد درطول ده سال ارزش سهام او به ۲۴ میلیون تومان رسیده است.
دربازار سکه ضریب بازدهی ۱۴۶۶ درصد است. به عبارتی قیمت سکه طی بازه ۱۰ ساله از سال ۸۸ تا ۹۸ با میانگین بازدهی ۱۴۶۶ درصد از ۲۵۳ هزار تومان به بیش از چهار میلیون تومان در پایان آبان ماه سال گذشته رسیده است.
نرخ ارز نیز از حدود ۱۰۰۰ تومان در آبان ماه سال ۱۳۸۸ به بیش از ۱۱ هزار و ۳۵۰ تومان در آبان ماه سال ۱۳۹۸ صعود کرده و بازدهی ۱۰۳۵ درصدی را به ثبت رسانده است.
بر اساس آمارهای بانک مرکزی از میانگین قیمت مسکن آن‌هایی که حدفاصل آبان ماه سال ۱۳۸۸ تا آبان ماه سال ۱۳۹۸ در بازار مسکن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ۶۷۲ درصد سود به دست آورده‌اند.
بازدهی بانک معادل تورم بوده و طی دوره مذکور بیش از ۵۰۰ درصد بوده است.
اما این آمارها در سال ۹۹ چگونه بوده است؟ آمارها و شاخص‌های اقتصادی در نیمه نخست امسال، نشان می‌دهد بازارهای مالی روند صعودی خود را با شیب بسیار تندی ادامه داده‌اند، اما در میان چهار بازاری که مقصد سرمایه‌گذاران است، بورس بیشترین بازدهی و دلار کمترین رشد را از آن خود کرده است.
در شش ماهه اول امسال بازار ارز حدود ۸۰ درصد، متقاضیان نگاهی به انواع صندوق سرمایه گذاری بازار فلزات گران‌بها بیش از ۱۰۰ درصد و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه بیش از ۲۳۰ درصد سود کردند.
براساس آخرین نرخ قیمت‌ها در چهار بازار مالی دلار، سکه، طلا و بورس از ابتدای سال تا پایان شهریور، بورس بیشترین بازدهی را نسبت به دیگر بازارها ثبت کرده است.
شاخص کل بازار سرمایه که در ابتدای فروردین ماه امسال روی سطح ۵۱۲ هزار واحدی قرار داشت، با رشد ۲۳۲.۸ درصدی طی شش ماه بیش از یک میلیون و ۱۹۲ هزار واحد رشد کرد.
این شاخص در مرداد ماه تا سطح دو میلیون و ۶۵ هزار واحدی پیش رفت، اما پس از افت و خیزها در پایان شهریور ماه روی سطح یک میلیون و ۷۰۴ هزار واحدی قرار گرفت.
قیمت سکه نیز در نیمه اول امسال بیش از دو برابر شده و سود صد درصدی را نصیب سرمایه گذران خود کرده است.
طلا نیز همانند سکه در نیمه نخست سال ۹۹ با افزایش قیمت همراه شد و در نهایت به رشد ۱۰۲ درصدی در پایان شهریور رسید.
قیمت دلار در پایان اسفند سال گذشته حدود ۱۴ هزار و ۹۰۰ تومان بود که طی این شش ماه، ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان به قیمت دلار افزوده شد که بیانگر رشد ۷۹.۸ درصدی است.
این میزان در بازار مسکن حدود ۵۸ درصد بوده که نشان می‌دهد اگر فردی یک واحد در بازار مسکن سرمایه گذاری کرده باشد، ارزش نگاهی به انواع صندوق سرمایه گذاری سرمایه او تا پایان نیمه نخست امسال یک ونیم برابر شده است.
البته این آمار درباره سپرده‌های بانکی کمی متفاوت است و با توجه به پیشی گرفتن نرخ تورم از نرخ سودهای بانکی به نظر می‌رسد افرادی که سرمایه‌های خود را در بانک‌ها سپرده گذاری کرده اند با وجود دریافت سود تضمین شده ماهیانه، درکل ارزش اندوخته هایشان کاهش یافته است.
با تمامی این اوصاف آمار عملکرد بازارها در نیمه نخست امسال هم نشان می‌دهد، علی رغم ریزش محسوس شاخص کل بازار سرمایه، این بازار همچنان سوده‌ترین بازار است.
با این حال سرمایه گذاری در هر بازاری ملزومات و ویژگی‌هایی دارد که به هنگام ورود به هر بازاری باید به این ملزومات نیز توجه کرد. در ادامه این نوشتار به مقایسه این بازارها و ویژگی‌های هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم.

سپرده بانکی:

یکی از راهکارهای سرمایه گذاری که درصد بالایی از حجم سرمایه گذاری‌ها در ایران را به خود جذب کرده، سپرده بانکی است. در این روش، پول به بانک سپرده می‌شود و به صورت ماهانه مبلغی به عنوان سود سپرده دریافت می‌شود. بهره بانکی به عنوان سرمایه گذاری بدون ریسک در نظرگرفته می‌شود. مهم‌ترین ویژگی این سودآوری، تضمینی و قطعی بودن آن است. اما این سرمایه گذاری دربازه‌های زمانی که نرخ رشد تورم از نرخ سود بانکی بیشتر باشد منطقی به نظر نمی‌رسد.

زیرا در چنین شرایطی سپرده گذاری در بانک نمی‌تواند از سرمایه شما در برابر تورم و کاهش قدرت خرید محافظت کند.

سرمایه گذاری در مسکن:

مسکن از گذشته تا امروز، به عنوان یکی از کالاهای سرمایه‌ای شناخته شده است. در ایران به دلیل وجود عوامل فرهنگی و اقتصادی، به مسکن و مستغلات در سرمایه گذاری اهمیت بسیاری داده می‌شود.

مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای می‌تواند در درجه اول باعث حفظ و سپس باعث افزایش ارزش سرمایه شود. بسیاری از مردم بهترین روش‌های سرمایه گذاری در ایران را خرید مسکن می‌دانند. چراکه مسکن هم کالایی مصرفی است و هم به مرور زمان قیمت آن افزایش پیدا می‌کند. سرمایه گذاری در مسکن را می‌توان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد، خرید به قصد فروش و دیگری خرید به قصد اجاره.
اما خرید مسکن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای بی مشکل هم نیست. جدا ازاینکه این روزها بحث اخذ مالیات از واحدهای مسکونی خالی و گرفتن مالیات از عایدی ناشی از سرمایه گذاری در این بازار مطرح شده که می‌تواند در میزان سود قطعی سرمایه گذاران در مسکن موثر باشد، خرید مسکن به سرمایه بسیار نیاز دارد و ممکن است سود مورد انتظار را در کوتاه مدت به همراه نداشته باشد. به علاوه اینکه، نقدشوندگی پایین بازار مسکن یکی از معایب سرمایه گذاری در این حوزه است.
پیش فرض صاحب‌خانه‌ها این است که قیمت خانه متناسب با تورم رشد می‌کند. اجاره هر مبلغی که باشد، سود است، چون بالای خط تورم قرار می‌گیرد، اما این پیش‌فرض درست نیست. اجاره خانه در مجموع چسبنده‌تر از قیمت خانه است و معمولا به همان اندازه رشد نمی‌کند. همچنین از جنبه‌ی دیگر، با بالارفتن عمر بنا، استهلاک بر رشد قیمت غلبه می‌کند.

سرمایه گذاری در بازار ارز:

اگرچه به غلط، اما خرید دلار در ایران به عنوان راهکاری برای سرمایه گذاری و حفظ دارایی‌ها جا افتاده است و هرچند نوسان قیمت ارز در سال‌های گذشته این بازار را برای سرمایه گذاری جذاب ساخته است، اما به دلایل زیادی این کار نمی‌تواند به عنوان یک سرمایه گذاری پایدار شناخته شود.
مهمترین مشکل سرمایه گذاری در بازار ارز، سیاسی بودن این بازار است. به این معنا که ممکن است بر اثر اتفاقات و تحولات داخلی و خارجی، قیمت ارز بالا یا پایین برود. در نتیجه انتخاب زمان مناسب برای خرید ارز بسیار مهم است.

اصولاً استفاده از ابزارهای تحلیلی نیز نمی‌تواند به صورت دقیق به سرمایه‌گذاران در این بخش کمک کند و پیش بینی نرخ ارز همواره با ابهام روبرو است. به طور کلی این روش سرمایه گذاری باید با دقت و وسواس انتخاب شود. همچنین مشکلات و محدودیت‌های قانونی موجود در این زمینه ممکن است مشکلاتی را برای سرمایه گذاران ایجاد کند.

سرمایه گذاری در طلا و سکه:

طلا از جمله دارایی‌های امن در سراسر جهان محسوب می‌شود و مامن امن سرمایه گذاران در هنگام بحران‌های اقتصادی بوده است. این بازار پر ریسک تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد، عواملی مانند قیمت جهانی طلا، وجود انتظارات تورمی، نوسانات نرخ ارز، نوسانات شاخص سهام و تحریم‌های بین المللی. در این بین از دو فاکتور داخلی و خارجی تأثیرپذیر است.

فاکتور داخلی تأثیرگذار نرخ برابری دلار به ریال بوده و فاکتور خارجی قیمت اونس جهانی است. از دیگر مزیت‌های سرمایه گذاری در طلا، نبود محدودیت زمانی هست و در هر زمان می‌توان اقدام به خرید و یا فروش کرد.

انتخاب روش سرمایه گذاری در طلا بسیار حساس است. انتخاب از بین طلای ساخته شده یا ساخته نشده یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های افراد است. البته سرمایه گذاری‌های کلان عموماً بر روی طلای ساخته نشده صورت می‌گیرد. جذابیت بازار طلا به عنوان یک بازار سود ده در کل دنیا و حتی کشورهای پیشرفته نیز مطرح است. اما سختی‌های نگهداری آن، بازده بودن آن در بلند مدت و وجود حباب قیمتی در نرخ سکه در ایران، از مشکلات این سرمایه گذاری است.

سرمایه گذاری در بازاربورس:

درباره سرمایه گذاری در بازار سرمایه باید به این نکته مهم اشاره کرد که، این نوع سرمایه گذاری یک فعالیت سوداگرانه مانند خرید سکه فیزیکی و ارز نیست، بلکه با سرمایه گذاری در بورس، به اقتصاد کشور و تامین مالی شرکت‌ها کمک می‌شود و شاید بتوان این شاخصه را مهمترین عامل متمایزکننده این روش سرمایه گذاری تلقی کرد.

برای ورود به بازار سرمایه نیازی به سرمایه زیاد نیست و شما با هر رقمی می‌توانید وارد این بازار شوید. اما همانقدر که، ورود به این بازار نیازمندسرمایه اندک است مستلزم دانش و شناخت بالاست؛ بنابراین ریسک موجود در این روش سرمایه گذاری بیش از آن که از ذات خود بازار ناشی شود، از رویکرد سرمایه گذاران آن ناشی می‌شود، حتی در بورس نیز، می‌توان با به کارگیری روش‌های تحلیلی، بررسی اطلاعات شرکت‌ها و اقدام به سرمایه گذاری براساس تحلیل و شناخت، ریسک سرمایه گذاری را کاهش داده و تعدیل کرد.
برخی گمان می‌کنند که سرمایه گذاری بر روی شرکت‌های بزرگ، سودآوری بیشتری دارد. این در حالی است که آمارها نشان از رشد بالای ارزش سهام شرکت‌های کوچک در مدت زمان کوتاه می‌دهند.

اما باید گفت، درواقع این تنها اندازه شرکت‌ها نیست که تعیین‌کننده ارزش و متعاقبا قیمت آن‌ها در بازار است، بلکه آن چه اهمیت دارد عملکرد شرکت‌ها، سودآوری و قابلیت نخست ثبات و تکرار سودآوری و دیگر رشد در سودآوری است. اگر بتوانید به موقع سهام مناسبی خریداری کنید، با یک سرمایه گذاری کوچک به رشد بالایی از ارزش سهام دست پیدا خواهید کرد. در نتیجه سعی کنید سبد سرمایه گذاری خود را متنوع کرده و فقط شرکت‌های بزرگ را در نظر نگیرید.

یکی دیگر از مزایای سرمایه گذاری در بورس نسبت به بسیاری از روش‌های سرمایه گذاری در ایران، قابلیت نقد شوندگی سهام است. شما با خرید سهام در بورس، نگرانی بابت نقد شدن پول خود نخواهید داشت. تمام آنچه که سرمایه گذاری می‌کنید را در هر زمانی که بخواهید (در بازه زمان معاملات بازار) بسیار راحت‌تر از سایر بازارها می‌توانید به فروش برسانید.

نکته قابل توجه دیگر موضوع سهولت دسترسی است، درواقع قابلیت معامله سهام در بورس از طریق اینترنت نیز امکان پذیر است. در واقع حتی شما نیازی به حضور فیزیکی نیز ندارید و به سادگی می‌توانید سهام مد نظر خود را خریداری کنید و یا سهام خود را به فروش برسانید.

سرمایه گذاری در بازار سرمایه، به دو صورت می‌تواند انجام شود. در روش مستقیم، سرمایه‌گذار شخصا وارد معاملات بورس و خرید و فروش سهام می‌شود و لذا نیازمند آگاهی، دانش و تجربه کافی در مورد بازار، صنایع و اقتصاد کشور است.

در روش مستقیم، سرمایه گذار می‌بایست از طریق شرکت‌های کارگزاری اقدام به خرید سهام مورد نظر کند. در روش غیرمستقیم، سرمایه گذار با بررسی وضعیت بازدهی و ریسک صندوق‌ها و سبدهای مختلف و همچنین سابقه مدیران این صندوق‌ها و سبدها، در یکی از این صندوق‌ها و سبدها سرمایه گذاری کرده و عملا به طور مستقیم خود اقدام به سرمایه گذاری نمی‌کنند.

مهم‌ترین تفاوت صندوق و سبد در مالکیت سرمایه گذار است. در صندوق، پول سرمایه گذاران به صورت یک کل جمع شده و هر سرمایه گذار متناسب با سهم خود از کل سرمایه صندوق از سود و زیان بهره مند می‌شود و این در حالی است که در سبد شما همچنان مالکیت دارایی خود را دارید و صرفا امکان خرید و فروش را به افراد متخصص واگذار می‌کنید. این روش سرمایه گذاری در هر دو حالت کلی آن (صندوق یا سبد) برای افرادی که از دانش و تخصص کافی برخوردار نیستند، بهترین روش سرمایه گذاری در بازار سرمایه است؛ لذا می‌توان ویژگی‌های این فرصت سرمایه گذاری را به شرح زیر دانست:‌
می‌توان با هر مبلغی در آن سرمایه گذاری کرد و این کار را از هرجای دنیا که هستید فقط با داشتن یک اتصال اینترنت و یک لپ‌تاپ، موبایل یا کامپیوتر می‌توانید انجام دهید.
در بورس ابزارهای بسیار متنوعی وجود دارد که هر سرمایه گذار می‌تواند با توجه به توان مالی خود، سطح انتظارات از منافع آتی سرمایه گذاری و همچنین میزان ریسک پذیری خود بهترین گزینه را انتخاب کنید. به عبارت دیگر برای هر فرد ابزار مناسب سرمایه گذاری با سطح ریسک پذیری او وجود دارد.
شفافیت اطلاعاتی در بورس، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار است، اطلاعات شرکت‌ها در بورس به لحاظ قابلیت اتکا و به موقع بودن بررسی می‌شوند.
برای خرید و فروش اینترنتی سهام نیازی نیست شرایط سخت و یا امکانات پیشرفته داشته باشید، فقط دانش و مهارت آن نیاز است.
امکان نقد کردن سریع سرمایه در بیشتر مواقع وجود دارد و فقط زمانی که نماد یک شرکت به دلایلی مانند برگزاری مجمع، تعدیل سود و… موقتا بسته می‌شود امکان فروش سهام نیست.
در این روش سرمایه گذاری دو نوع سود یا عایدی قابل دریافت است، سود ناشی از تغییرات قیمت سهام (capital gain) و سود ناشی از دریافت سود تقسیمی (dividend gain)؛ بنابراین در عین حال که سهام خود را نگهداری کرده اید و ارزش آن ممکن است رشد کند، سود نقدی نیز دریافت می‌کنید.
با این اوصاف به نظر می‌رسد با وجود نوسانات این روزهای شاخص کل، همچنان بورس بهترین و مطمئن‌ترین بازار برای سرمایه گذاری است. اما ازاین نکته نیز نباید غافل شد که هر فرد نسبت به شرایط، میزان سرمایه و حتی خلقیات و ویژگی‌های روحی خود باید برای سرمایه گذاری تصمیم بگیرد و نکات مطرح شده دراین نوشتار فقط یک پیشنهاد و تببین موضوع است که از قدیم گفته اند صلاح مملکت خویش خسروان دانند.