اختیار معامله آمریکایی، اروپایی و ایرانی!
احمد پویان فر*
اخیرا سازمان بورس اوراق بهادار به منظور پوشش ریسک سرمایه‌گذاری سهامداران خرد، اقدام به معرفی ابزار جدیدی تحت عنوان «اوراق اختیار فروش تبعی» کرده است.
اخیرا سازمان بورس اوراق بهادار به منظور پوشش ریسک سرمایه‌گذاری سهامداران خرد، اقدام به معرفی ابزار جدیدی تحت عنوان «اوراق اختیار فروش تبعی» کرده است. نکات زیر در رابطه با این ابزار جدید قابل تامل است:
۱. در دنیای مشتقه‌های مالی، از اولین تعاریف ارائه شده به دانشجویان این رشته، تفکیک دو نوع اختیار آمریکایی و اروپایی است، که اولی قابل اعمال در هر لحظه از زمان و دومی تعریف اختیار خرید و اختیار فروش صرفا قابل اعمال در سررسید است. هر چند اوراق معرفی شده توسط سازمان بورس تحت عنوان اختیار فروش تبعی، در ظاهر نزدیک به اختیار فروش اروپایی است، لیکن به دلیل عدم امکان معامله تا قبل از سررسید و همچنین تضمین یک نرخ بازدهی مشخص، نمی‌تواند نام اختیار فروش را داشته باشد. با توجه به دستورالعمل منتشره، این ابزار تنها یک اختیار فروش نبوده، بلکه یک ابزار مالی پیچیده تحت عنوان کلی «ابزارهای مالی ساختارمند» است.
۲. ابزارهای مالی ساختارمند (structured products) به ابزارهایی گفته میشود که به نحوی ایجاد، ترکیب یا بازساختاردهی می‌شوند که جریان نقدی پایه‌ای را تغییر دهند. ناشر این گونه از ابزارها عمدتا بانک‌ها و موسسات تامین سرمایه بزرگ با هدف تامین مالی هستند. از نمونه محصولات مالی ساختارمند در بازار سرمایه ایران می‌توان به صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد. در طراحی این ابزارها، یکسری تغییرات در جریان نقد دارایی پایه اعمال میشود تا جریان نقد مورد دلخواه سرمایه‌گذاران یا تامین‌کنندگان مالی به دست آید. از جمله این موارد می‌توان به تغییر سررسید، افزودن اختیار، گذاشتن سقف و کف و . اشاره کرد. کارکرد اصلی دارایی‌های ساختارمند؛ پوشش ریسک، تامین مالی، سفته بازی و سرمایه‌گذاری است.
علاوه بر موارد مذکور، از دیگر کارکردهای ابزارهای مذکور می‌توان به بهینه سازی ترازنامه (در صنعت بانکداری)، استفاده از مزایای مالیاتی، رفع و دور زدن مقررات زائد و افزودن درجه نقدشوندگی اشاره کرد.
اوراق اختیار فروش تبعی معرفی شده در ایران، در واقع در زمره محصولات ساختارمند تضمین اصل (principal protected structured products) قرار میگیرد. رویکرد رایج در طراحی این دسته از اوراق، تضمین اصل سرمایه (یا یک نرخ حداقلی) و مشارکت در بازدهی دارایی پایه (سهام)، توسط ناشر و سرمایه‌گذار است. به عنوان مثال، محصول اختیار فروش تضمینی شاخص اس‌اند‌پی ۵۰۰ (S&P۵۰۰ protective put index) که بر اساس ۲درصد collar است، دوسوم بازدهی بازار به ازای پذیرش یک سوم ریسک بازار تامین می‌کند.
۳. از فحوای اظهارات غیر رسمی دست‌اندرکاران بازار می‌توان استنباط کرد که در انتشار این اوراق، تضمین نرخ بازدهی معادل بازده اوراق مشارکت ۲۰درصدی مد‌نظر است. چنانچه چنین امری صادق باشد، تمامی اوراق منتشره تحت این عنوان بدون شک در چند لحظه اول عرضه، فروخته خواهد شد.
چرا که در دنیای مالی، مبنا بر عقلایی رفتار کردن سرمایه‌گذاران است. به این معنی که به ازای ریسک برابر، سرمایه‌گذاران بازدهی بیشتر را در انتخاب دو فرصت سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرند. این اوراق حداقل بازدهی ۲۰درصد را تضمین (ریسک برابر با اوراق مشارکت) و مازاد آن عاید سهامدان خواهد شد. پس هیچ شخص عاقلی پول خود را در اوراق مشارکت یا فرصت‌های مشابه سرمایه‌گذاری نخواهد کرد.
۴. این محصول چنانچه در شکل فعلی منتشر شود، ابزار تضمین خیال سفته بازان با جیب سهامداران عمده است. تنها در صورتی این ابزار برای سهامدار عمده می‌تواند توجیه پذیر باشد که از وجوه حاصل از فروش این اوراق بتواند ۲۰درصد بازدهی کسب کند یا در اصطلاح مالی خود را در این نرخ قفل کند. مکانیسم تعریف شده در دستورالعمل این امکان را ارائه نمی‌کند.
۵. به این ترتیب یکسری تعدیلات باید در طراحی و انتشار این ابزار ایجاد شود تا ریسک سیستماتیک بازار بدون هیچ دلیلی به سهامداران عمده منتقل نشود. هر چند در ظاهر درجه زیان‌پذیری سهامدار عمده از خرد بیشتر است و نباید از نظر دور داشت که سهامداران این سهامداران عمده نیز سهامداران خردی هستند که در رده دوم از نظر دسترسی به اطلاعات بازار قرار می‌گیرند.
به عبارت دیگر، این ابزار می‌تواند یک فرصت مناسب برای سفته بازان بازار برای انتقال ریسک سیستماتیک خود به سرمایه‌گذاران نهادی و خرد نامطلع باشد.
۶. به این ترتیب تعدیلات و پیشنهادهای زیر در راستای پیاده سازی این ابزار در بازار سرمایه کشور پیشنهاد میشود:
a. برخلاف دستورالعمل سازمان بورس، قیمت عرضه تنها می‌تواند توسط ناشر تعیین شود. قیمت‌گذاری این ابزارها، فرآیندی بسیار پیچیده است که باید همانند خارج از کشور توسط نهادهای حرفه‌ای از قبیل شرکتهای مشاور سرمایه‌گذاری انجام پذیرد. به دلیل پیچیدگی‌های محاسباتی و مقرراتی، طراحی و انتشار این گونه اوراق در خارج از کشور معمولا در یک دوره زمانی ۲ تا ۵ ساله رخ می‌دهد.
b. تضمین نرخی معادل با نرخ اوراق مشارکت، منافع سهامدار عمده را تامین نخواهد کرد و لذا می‌توان نرخ حداقل را در یک سطح معقول مثلا ۱۰درصد تعیین کرد.
c. به ازای تضمینی که ناشر به سرمایه‌گذاران اعطا می‌کند باید در سود مازاد از یک نرخ مشخص، مثلا مازاد ۲۰درصد، مشارکت داشته باشد.
d. همانند سایر کشور‌ها، سررسید این اوراق باید حداقل ۳-۵ سال تعیین شود تا ثبات و تامین مالی بلند مدت را در بازار ایجاد کند.
e. امکان معامله اوراق، قبل از سررسید با شرط عدم وجود تضمین فراهم شود.
f. تا زمان مشخص شدن سایر موضوعات مرتبط از قبیل نحوه و میزان مالیات اوراق منتشره برای سرمایه‌گذار و ناشر، نحوه انعکاس این اوراق در صورت‌های مالی، نوع و کیفیت تضمین‌های ارائه شده و. از انتشار آن پرهیز شود.
نحوه خرید و فروش اختیار معامله ؛ آموزش اختیار معامله
افراد حقیقی و حقوقی با رعایت قوانین موجود در بازار سرمایه می توانند به معاملات اختیار ورود نمایند. برای این منظور آنها پس از مراجعه به شرکت های کارگزاری که دارای مجوز لازم برای قراردادهای اختیار معامله در بورس کالای ایران هستند مراجعه و درخواست کد می کنند. برای کسب اطلاعات درباره نحوه خرید و فروش اختیار معامله ، با ما همراه باشید.
آموزش اختیار معامله
اگر قبلا کد معاملاتی قراردادهای آتی را از شرکت های کارگزاری دریافت کرده اید می توانید با استفاده از همان کد به معاملات اختیار بپردازید. نکته قابل توجه برای سرمایه گذاران در ارتباط با معاملات اختیار این است که هر سرمایه گذار تنها مجاز است که معامله خود را توسط یک کارگزاری انجام دهد و اگر تمایل به تغییر داشته باشد می تواند فرم درخواست انتقال کد معاملاتی خود را به کارگزار ارائه کند.
نحوه اعمال اختیار معاملات
همان طور که در مقاله « ابزار اختیار معامله » نیز اشاره شد سبک اعمال در معاملات اختیار به دو صورت آمریکایی و اروپایی انجام می شود. سبک اعمال اروپایی در بازار بورس ایران بسیار متداول تر است و فقط در سررسید اعمال می شوند.
حجم قراردادهای اختیار معاملات
سرمایه گذار قرارداد اختیار معامله باید بداند که هر قرارداد اختیار معامله استاندارد نماینده 10 هزار اختیار معامله است. هرگاه وی یک اختیار معامله خریداری کند در واقع این قرارداد نمایانگر خرید یا فروش 10 هزار سهم است. در افزایش سرمایه شرکت یا سود سهمی تقسیم شده توسط آن ها استثنائی رخ می دهد و تعداد سهم هایی که توسط قرارداد استاندارد مشخص شده، تعدیل می شوند.
نحوه خرید و فروش اختیار معامله
پس از آنکه موفق شدید کد معاملاتی خود را دریافت کنید، برای انجام معاملات اختیار باید درخواست خود را به کارگزار اعلام کنید و کارگزار این درخواست را به اتاق پایاپای منتقل کند زیرا معاملات اختیار به صورت غیر خودکار انجام می شوند.
تسویه در معاملات اختیار به سه شکل نقدی، نقدی-فیزیکی و صرف فیزیکی انجام می شود. گام مهمی که توسط بورس تهران برای معاملات اختیار و کمک به توسعه بازار این قراردادها برداشته شد این بود که کارمزد همه ارکان معامله به جز کارگزار در سه ماهه نخست معاملات صفر باشد.
نحوه خرید و فروش اختیار معامله چگونه است؟
فراموش نکنید که تعداد شرکتهای مجاز به معامله اختیار معامله در بورس تهران فقط 10 شرکت هستند که عمدتا سهام آن ها در قراردادهای اختیار خرید معامله می شوند و اتخاذ موقعیت های فروش برای سرمایه گذاران آن ها به دلیل شرایط حاکم بسیار جذاب نیست.
ورود شما به یک قرارداد اختیار معامله بستگی به پیش بینی و هدف شما از گرفتن موقعیت در بازار قرارداد اختیار معامله دارد. اگر شما سهم پایه قرارداد را در سبد دارایی خود داشته باشید با اتخاذ موقعیت خرید اختیار فروش، می توانید سهم خود را برابر نوسانات آینده پوشش دهید در غیر این صورت با کاهش قیمت با اتخاذ موقعیت خرید اختیار خرید به کسب سود بپردازید.
نحوه خروج از بازار اختیار معامله
خب در بازار معاملاتی به عنوان سرمایه گذار همیشه قصد ورود به معاملات را نخواهید داشت و بعضا همانند سایر قراردادها، اختیار معامله نیز شرایط خروج از بازار را به سرمایه گذار می دهد. دارنده اختیار با فروش قرارداد و فروشنده قرارداد با خرید همان قرارداد می توانند از بازار خارج شوند و در سررسید موقعیت باز مشتری بسته شود.
به همین منظور شما باید درخواست خود را به کارگزار اعلام کنید تا کارگزار بتواند درخواست شما را به شرکت سپرده گذاری مرکزی جهت تسویه و پایاپای اعلام کند.
نوع تسویه در قرارداد اختیار معامله
همان طورکه اشاره شد نوع تسویه نقدی، فیزیکی و صرف فیزیکی است. اگر سرمایه گذار در موقعیت بازخرید نوع تسویه خود را صرفا فیزیکی و یا صرفا نقدی اعلام کرده باشد، ابتدا تسویه نقدی و بعد فیزیکی انجام خواهد شد. در موقعیت باز فروش سرمایه گذاران درخواست تسویه خود را به صورت اول نقدی و بعد فیزیکی به کارگزار اعلام میکنند در غیر اینصورت تسویه آن ها فقط به صورت فیزیکی انجام میشود.
پس از آنکه سرمایه‌گذاران نوع تسویه خودرا به کارگزار اعلام کردند و کارگزار درخواست آنهارا به اتاق پایاپای منتقل کرد،مرحله تخصیص شروع می شود
مرحله تخصیص در قراردادهای اختیار
مرحله تخصیص باتوجه به موقعیت های بازخرید وبازفروش به صورت زیر توسط اتاق پایاپای تقسیم بندی شده است.
در موقعیت بازخرید:
2- اول نقدی بعد فیزیکی
در موقعیت باز فروش:
1- اول نقدی بعد فیزیکی
پس از آنکه نوع تخصیص مشخص شد، طرفین معامله متناسب با نوع تسویه در سه حالت مختلف در مقابل یکدیگر قرار خواهند گرفت که:
حالت اول:
موقعیت های بازخرید با نوع تسویه نقدی در مقابل موقعیت بازفروش اول نقدی بعد فیزیکی قرارخواهندگرفت درغیر اینصورت تسویه ای انجام نمی شود.
حالت دوم:
موقعیت های بازخرید با نوع تسویه اول تعریف اختیار خرید و اختیار فروش نقدی بعد فیزیکی در مقابل دارندگان موقعیت باز فروش باقیمانده از حالت اول که نوع تسویه آنها بصورت اول نقدی بعد فیزیکی است و نیز سایر فروشندگان که نوع تسویه آنها به صورت صرفا فیزیکی است، تسویه می شوند.
حالت سوم:
موقعیت باز خرید که نوع تسویه آن به صورت صرفا فیزیکی است با دارنده موقعیت بازفروش باقیمانده از بخش اول و دوم ، تسویه می شود.
روش های تخصیص در قرارداد اختیار معامله
برای تخصیص قرارداد اختیار معامله 4 روش وجود دارد که به صورت خلاصه در وبسایت گروه مشاوران خبره کسب و کار ایرانیان به آن ها پرداخته شده است.
1- روش تسهیم به نسبت: این روش به نسبت تعداد موقعیت باز فروش ، بین دارندگان آن تسهیم می شود.
2- روش تصادفی: روشی که بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت بازفروش تخصیص داده می شود.
3- روش ردگیری موقعیت: روشی است که در آن سابقه معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال شده رصد شده و قرارداد اعمال شده به ناشر آن قرارداد تخصیص می یابد.
4- روش زمانی: در این روش براساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می یابد.
فیلم آموزشی اختیار معامله در بورس تهران با وحید زارع
قبل از اینکه به توضیح اختیار معامله بپردازیم اجازه دهید مروری اجمالی به انواع معاملات داشته باشیم تا بتوانید درک صحیح تری از اختیار معامله بدست آورید. در بازارهای مالی روش های متفاوتی برای دادستد کالا یا سهام وجود دارد که در زیر به مرور مهم ترین آنها می پردازیم.
انواع معاملات از نگاه کلی
معاملات نقدی : تحویل پول و کالا در لحظه معامله
معاملات سلف : تحویل پول در لحظه معامله و تحویل کالا در آینده
معاملات نسیه : تحویل کالا در لحظه معامله و تحویل پول در آینده
قراداد آتی (فیوچرز) : نوعی از ابزار مشتقه و قراردادی برای انجام یک معامله در آینده است. در این نوع قرارداد فروشنده و خریدار تعهد می‌دهند که مقدار مشخصی از یک دارایی را در زمان سررسید قرارداد با یک قیمت مشخص شده معامله کنند. لذا، خریدار و فروشنده خودشان را در برابر نوسان‌های قیمتی پوشش ریسک می کنند. مثلا یک نوع قرارداد آتی می‌تواند بین یک شرکت سد سازی و کارخانه تولید سیمان باشد که هر دو متعهد می‌شوند مقدار مشخصی از سیمان را با قیمت مشخصی در زمان مشخصی معامله کنند.
قرارداد های فوروارد : مانند قرارداد آتی هست ولی بصورت غیر رسمی و خارج از بورس انجام می شود. این بازارها به صورت شبکه‌ای مبتنی بر ارتباطات تلفنی و رایانه‌ای هستند که معامله‌گرانی را به همدیگر مرتبط می‌سازند. و وجود ریسک نکول (نقض و عدم پایبدی به قرار داد) باعث ایجاد تفاوت بین قرارداد فوروارد و فیوچرز میشود .
اختیار معامله چیست؟
همانند قرار داد فیوچرز و فوروارد است یعنی از جمله قرارداد هایی به شمار می رود که یک طرف قرارداد در یک بازه زمانی مشخص و در قیمتی معین متعهد به فروش دارایی پایه به طرف دیگر می باشد. ولی تفاوت هایی وجود دارد که اصلی ترین تفاوت مسئله تعهد است. در قرارداد آتی طرفین قرارداد تعهد دارند که قرارداد را اجرا نمایند اما در قرارداد اختیار معامله، (همانطور که از اسمش پیداست) تنها یک طرف قرارداد متعهد به انجام آن است و طرف دیگر دارای اختیار جهت اجرا یا عدم اجرای قرارداد می باشد.
پس در قرارداد اختیار معامله خریدار هیچگونه تعهد و الزامی در برابر اجرای قرارداد ندارد و در صورتی که او از اجرای قرارداد منصرف شود، تنها مبلغی را که در ازای این حق، پرداخت کرده را از دست می‌دهد اما فروشنده در صورت تمایل خریدار، به اجبار باید قرارداد را اجرا کند.
در اختیار معامله (که در خارج از خاک ایران با نام آپشن (option) شناخته می شود) یا قرارداد های این مدلی در حقیقت داریم از معاملات در آینده حرف میزنیم یعنی یک کالا با قیمت مشخص و با کیفیت مشخص و در زمان مشخص در آینده معامله میشود.
این نوع بازارها دو طرفه هستند یعنی شما علاوه بر اینکه می توانید سهامی را بخرید و از رشد قیمت آن سود کنید می توانید سهامی را بفروشند و از کاهش قیمت آن نیز متنفع شوید. همچنین دارای اهرم هستند یعنی چند برابر سرمایه خود می توانید معامله کنید تعریف اختیار خرید و اختیار فروش و قرار نیست کل سرمایه خود را درگیر معامله کنید
تصویری از محیط معامله گری اختیار معامله سهام در بورس تهران
بازار اختیار معامله بازار جدید و بسیار پرسود است که بدلیل داشتنن محاسبات فراوان و عمق کم بازار از طرف کارشناسان بورس مورد توجه قرار نگرفته است. بازار اختیار معامله توسط شرکت های بزرگ سرمایه گذاری برای پوشش ریسک خرید سهام مورد استفاده قرار میگیرد.
درحال حاضر بازار اختیار معامله بازار نوپایی است که در صورتی که جزو اولین نفراتی باشید که این بازار را می آموزید، قطعا جزو موفق ترین افراد در این بازار خواهید بود.
جذابیت اصلی در قراردادهای اختیار معامله وجود اهرم است که خریدار با مبلغ کمی می تواند صاحب قرارداد شود. (که معمولا 10 درصد ارزش کالاست) این مبلغ به عنوان وجه الضمان یا صرف (پرمیوم) به فروشنده قرارداد پرداخته میشود و فروشنده نیز ملزم به انجام تعهد بر اساس قرار داد می باشد. خریدار می تواند به تعهد خرید خود پاینبد نباشد و پیش از موعد قرارداد خود را بفروشند (نوسانگیری یا سفته بازی کند) یا قرارداد خود را تا موعود تحویل نگه دارد و کالا یا سهام را به قیمت قرارداد دریافت کند.
مزایای اختیار معامله را چیست؟
◾ صرفه جویی در هزینه به علت وجود اهرم معاملاتی
◾ دو طرفه بودن معاملات
◾ کاهش ریسک بورس (در صورت استفاده درست)
◾ افزایش بازدهی در سرمایه گذاری
◾ وجود استراتژی های متنوع
◾ خبری از صف خرید و فروش نیست
◾ بیمه سهام
نمایشی کوتاهی از این آموزش اختیار معامله
| توجه ! کیفیت صدای ویدئو ها در برخی از ویدئو ها ممکن است پایین باشد که به زودی اصلاح میشود | |||
| ردیف | عنوان | لینک | حجم |
| 1 | تعریف اختیار معامله | دانلود | 8MB |
| 2 | اختیار معامله خرید | دانلود | 14MB |
| 3 | اختیار معامله فروش | دانلود | 14MB |
| 4 | مفاهیم اختیار معامله | دانلود | 7MB |
| 5 | خرید اختیار خرید | دانلود | 23MB |
| 6 | فروش اختیار خرید | دانلود | 14MB |
| 7 | خرید اختیار فروش | دانلود | 17MB |
| 8 | فروش اختیار فروش | دانلود | 10MB |
| 9 | خروج از بازار | دانلود | 4MB |
| 10 | وضعیت بازدهی اختیار معامله | دانلود | 15MB |
| 11 | تاثیر اهرم و مزایا و معایب | دانلود | 28MB |
| 12 | استراتژی بلیط بخت آزمایی | دانلود | 32MB |
| 13 | استراتژی آربیتراژ در اختیار معامله | دانلود | 30MB |
| 14 | استراتژی خرید سهام پوشش داده شده با اختیار خرید | دانلود | 9MB |
| 15 | استراتژی نوسان گیری در ریزش بازار با اختیار خرید | دانلود | 18MB |
| 16 | استراتژی اختلاف قیمت صعودی با اختیار خرید (bull call spreads) | دانلود | 58MB |
| 17 | استفاده از دیده بان اختیار معامله (1) | دانلود | 36MB |
| 18 | استفاده از دیده بان اختیار معامله (2) | دانلود | 33MB |
| 19 | استفاده از دیده بان اختیار معامله (3) | دانلود | 32MB |
| 20 | آموزش ماشین حساب اختیار معامله در سایت tse.ir | دانلود | 13MB |
| 21 | bull call spreads | دانلود | 26MB |
| 22 | آموزش چرتکه دیده بان اختیار معامله | دانلود | 27MB |
| 23 | آموزش تتا | دانلود | 7MB |
| 24 | پیوست : اکسل مورد استفاده | دانلود | 1MB |
منابع آموزشی فراچارت کاملا رایگان و با رعایت حقوق صاحبین اثر مدرسان ایرانی برای شما تهیه شده است. لذا استفاده از آن در رسانه های دیگر یا کسب درآمد به هر نحوی از این محتوای آموزشی نقض قوانین کپی رایت است و پیگرد حقوقی دارد و سو استفاده از حاصل زحمات دیگران در نهایت باعث ترویج بی اعتمادی و ایجاد محیط ناسالم برای رقابت خواهد شد.
تعریف اختیار خرید و اختیار فروش
با حضور کارگزاران
دومین کارگاه آموزشی آشنایی با قرارداد اختیار معامله مبتنی بر آتی برگزار شد
عصر بازار- دومین جلسه کارگاه آموزشی آشنایی با «قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی» امروز با حضور کارگزاران در بورس کالای ایران برگزار شد. رئیس اداره توسعه ابزارهای مالی مدیریت بازار مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالا در تشریح این نوع از قراردادها در راستای تنوع‌بخشی ابزارهای مدیریت ریسک به زوایای جدیدی از این موضوع پرداخت.
به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از کالاخبر ، محمد حقانی‌نسب، رئیس اداره توسعه ابزارهای مالی مدیریت بازار مشتقه و صندوق های کالایی بورس کالای ایران درباره قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی گفت: قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی، قراردادی است که در آن خریدار حق داشتن موقعیت تعهدی باز قرارداد آتی را از فروشنده اختیار، می‌خرد و فروشنده متعهد میشود در بازار قرارداد آتی طرف مقابل، موقعیت باز ایجاد شده قرار گیرد.
به گفته محمد حقانی‌نسب اختیار خرید (Call Option) برای خریدار اختیار، در سررسید قرارداد، موقعیت تعهدی خرید و برای فروشنده اختیار، موقعیت تعهدی فروش در بازار قرارداد آتی ایجاد می‌کند. اختیار فروش (Put Option) هم برای خریدار اختیار، در سررسید قرارداد، موقعیت تعهدی فروش و برای فروشنده اختیار، موقعیت تعهدی خرید در بازار قرارداد آتی، ایجاد می‌کند.
رئیس اداره توسعه ابزارهای مالی مدیریت بازار مشتقه و صندوق های کالایی بورس کالا درباره قیمت اختیار نیز تصریح کرد: در هر یک از قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش، فروشنده اختیار معامله مبلغی را با عنوان قیمت اختیار از طرف مقابل بابت اختیاری که برای اخذ موقعیت تعهدی در بازار آتی به او می‌دهد، دریافت می‌کند. این مبلغ بابت خرید اختیار از طرف خریدار پرداخت شده و قابل بازگشت نیست.
وی درباره قیمت اعمال هم گفت: قیمت‌های اختیار خرید و اختیار فروش توسط بورس کالا تعیین میشود. در قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی، متناسب با قیمت تسویه قرارداد آتی، حداقل سه قیمت اعمال توسط بورس کالا تعریف میشود و در صورت نوسان قیمت تسویه قرارداد آتی، بورس کالا قیمت‌های اعمال جدیدی را به لیست قیمت اعمالی‌های موجود اضافه می‌کند.
حقانی‌نسب در ادامه صحبت‌هایش تصریح کرد: قیمت‌های اعمال تعریف شده به نحوی است که همواره یک قرارداد اختیار معامله در سود، یک قرارداد اختیار معامله در زیان و یک قرارداد اختیار معامله بی‌تفاوت وجود داشته باشد.
به گفته او در سود یا زیان بودن یک اختیار معامله از منظر خریدار اختیار بررسی میشود.
این مقام بورس کالا درباره تامین وجه تضمین قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی نیز گفت: با توجه به ضوابط تعیین وجه تضمین تنها در صورت فراهم شدن امکانات فنی در بورس کالا، وجوه تضمین براساس راهبردها و استراتژی‌ها تعیین میشود. به همین دلیل تا آن زمان وجه تضمین به صورت «قرارداد محور» محاسبه میشود. یعنی وجوه تضمین برای هر موقعیت به صورت کاملاً جداگانه و بدون درنظرگرفتن موقعیت‌های دیگر لحاظ میشود.
حقانی‌نسب در رابطه با تفاوت قرارداد آتی با قرارداد اختیار معامله کالایی به سه مورد اشاره و تصریح کرد: در قرارداد اختیار معامله کالایی خریدار مهلت مجدد ندارد، همچنین خریدار همراه با ارایه درخواست اعمال باید وجه تضمین کند. تمایز دیگر این نوع قراردادها با قرارداد آتی مسئله درنظرگرفتن اندازه قرارداد آتی برای مبلغ اختیار است.
دومین جلسه کارگاه آموزشی آشنایی با «قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی» امروز صبح با حضور کارگزاران در بورس کالای ایران برگزار شد که در این کارگاه، رئیس اداره توسعه ابزارهای مالی مدیریت بازار مشتقه و صندوق های کالایی بورس کالا ضمن تشریح جزییات این قرارداد، از توسعه این قرارداد بر پایه دارایی‌های جدید پس از راه اندازی اختیار معامله آتی زعفران خبر داد.
روز گذشته بعدازظهر جلسه نخست کارگاه آموزشی آشنایی با «قرارداد اختیار معامله مبتنی بر قرارداد آتی» با حضور کارگزاران در بورس کالای ایران برگزار شد.
قرارداد اختیار معامله (Option Contract) چیست
در این مقاله ابتدا به تعریف قرارداد اختیار معامله و نحوه کارکرد آنها در بازارهای مالی می پردازیم. سپس اجزاء اختیار معامله و همچنین سناریوهای مختلف خریدار و فروشنده اختیار را شرح می دهیم. پس از آن به انواع اختیار معامله و ریسکهای مربوط به آن می پردازیم. در نهایت نحوه معاملات اختیار معامله سهام در بازار بورس تهران را تشرح می کنیم.
اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله یک توافق است بین خریدار و فروشنده که طی آن فروشنده در ازای دریافت مبلغ مشخصی از خریدار این حق را به او می دهد که بتواند تا تاریخ مشخصی یک دارایی معین را به قیمتی که در قرارداد مشخص می شود به فروشنده اختیار معامله، بفروشد یا از او خریداری کند. قرارداد اختیار شامل اطلاعاتی به شرح زیر می باشد.
دارایی پایه: به آن دارایی که خریدار طبق قرارداد، اختیار معامله آنرا بدست می آورد دارایی پایه می گویند. دارایی پایه ممکن است یک دارایی مالی مانند سهام یا دارایی های فیزیکی باشد.
اندازه قرارداد: هر اختیار معامله تعداد مشخصی از دارایی پایه را شامل می تعریف اختیار خرید و اختیار فروش شود. برای مثال در اغلب بورسها هر قرارداد اختیار معامله شامل اختیار معامله 100 سهم می باشد.
نوع قرارداد: یک قرارداد اختیار معامله می تواند اختیار خرید(Call Option) یا اختیار فروش(Put Option) باشد. بنابراین برای یک شخص چهار حالت می تواند رخ دهد. یک معامله گر اختیار، می تواند خریدار یا فروشنده اختیار باشد. خریدار اختیار معامله می تواند اختیار خرید را خریداری کند یا اختیار فروش را خرید کند. همین طور فروشنده اختیار ممکن است اختیار فروش را بفروشد یا اختیار خرید را بفروشد.
قیمت اعمال: قیمتی است که خریدار می تواند به آن نرخ، دارایی پایه را بخرد یا بفروشد.
تاریخ سررسید: تاریخ انقضای قرارداد اختیار معامله است. خریدار نهایتا می تواند تا تاریخ سررسید نسبت به خرید یا فروش دارایی پایه طبق قرارداد اقدام کند. بنابراین اختیار معامله پس از تاریخ انقضاء بدون ارزش است و معتبر نمی باشد.
همانگونه که قبلا نیز اشاره شد فروشنده اختیار معامله مبلغی را از خریدار دریافت می کند و به او این حق را می دهد تا تاریخ مشخصی طبق قرارداد با او معامله کند. پس خریدار الزامی به معامله ندارد اما اگر تصمیم به معامله گرفت فروشنده اختیار، موظف است که طبق قرارداد معامله را انجام دهد.
سود و زیان خریدار و فروشنده اختیار
برای درک بهتر موضوع اجازه دهید با یک مثال شروع کنیم. فرض کنید که قیمت سهم یک شرکت در حال حاضر 270 تومان است و یک معامله گر پیش بینی می کند که قیمتها رو به افزایش باشند. این شخص، اختیار فروش به میزان 100 سهم از سهام مذکور را منتشر می کند و همه اختیار فروش ها را به یک شخص دیگر می فروشد. فروشنده به ازای اختیار فروش هر سهم مبلغ 20 تومان از خریدار اختیار، دریافت می کند و به او این حق را می دهد که تا سه ماه دیگر هر زمان که تمایل داشت سهم مورد نظر را به مبلغ 270 تومان به او بفروشد. بنابراین اگر در طول این سه ماه قیمت سهم بیش از 270 تومان باشد خریدار اختیار فروش، از حق خود استفاده نمی کند. چرا که می تواند سهام خود را در بازار بیش از این مبلغ بفروش برساند. همچنین اگر قیمت پایین تر از قیمت اعمال یا همان 270 تومان باشد می تواند سهام مذکور را از بازار تهیه کرده و به فروشنده اختیار فروش، بفروشد.
در این مثال کل سود فروشنده اختیار 100 تا 20 تومان معادل 2000 تومان است. اما اگر قیمتها بر خلاف پیش بینی او نزول کنند حداکثر زیان او برابر با 270 تومان است. زیرا در بدترین حالت، قیمت سهم به صفر می رسد و خریدار اختیار، یک سهم بی ارزش را به قیمت 270 تومان به فروشنده اختیار می فروشد. سود و زیان خریدار و فروشنده اختیار معامله می تواند چهار حالت داشته باشد که در زیر آمده است.
زمانیکه یک شخص اختیار فروش را می فروشد. همانگونه که در مثال بالا مشاهده شد حداکثر سود فروشنده اختیار، مبلغ فروش ورقه اختیار است و حداکثر زیان او به میزان قیمت اعمال است. اما حداکثر سود خریدار اختیار فروش قیمت اعمال و حداکثر زیان او قیمت ورقه اختیار فروش است. همانگونه که مشاهده شد روابط سود و زیان فروشنده و خریدار کاملا برعکس یکدیگر هستند. این رابطه را در شکل زیر می بینید که در آن S قیمت اعمال و خط آبی رنگ، قیمت دارایی پایه می باشد.
دو حالت دیگر زمانی است که یک شخص اختیار خرید را می فروشد. در این حالت حداکثر سود فروشنده اختیار، مبلغ فروش ورقه اختیار و حداکثر زیان او بی نهایت است. زیرا قیمت یک سهم تا بی نهایت می تواند رشد کند و اگر خریدار اختیار، تصمیم به خرید بگیرد فروشده الزام دارد صرف نظر از اینکه قیمت بازار سهم چقدر است سهم را به قیمت اعمال به او واگذار کند. بنابراین حداکثر سود خریدار اختیار خرید، بی نهایت است و حداکثر زیان او به میزان مبلغی است که به فروشنده اختیار پرداخته است. این رابطه را در شکل زیر می بینیم.
پس اگر شخصی پیش بینی کند که قیمتها ممکن است نزولی باشند، دو موقعیت در بازار اختیار معامله اتخاذ می کند. او می تواند اختیار خرید را بفروشد یا اختیار فروش را بخرد. برعکس اگر پیش بینی او از قیمتها صعودی باشد ممکن است اختیار خرید را بخرد یا اختیار فروش را بفروشد.
انواع اختیار معامله
اختیار معامله انواع مختلفی دارند. از پر کاربردترین آنها می توان به اختیار معامله اروپایی و اختیار معامله آمریکایی تعریف اختیار خرید و اختیار فروش اشاره کرد. در اختیار معامله اروپایی، خریدار اختیار تنها در سررسید می تواند اختیار خود را استفاده کند. اما در نوع آمریکایی خریدار اختیار می تواند هر زمان تا سررسید از اختیار خود استفاده کند. انواع دیگر اختیارها مانند اختیار معامله آسیایی و اختیار معامله برمودا نیز وجود دارند که ممکن است در بورسهای مختلف مورد معامله قرار گیرند. بر خلاف اختیار معامله آمریکایی و اروپایی که خریدار اختیار در قیمت مشخصی می تواند اختیار خود را اعمال کند در اختیار معامله آسیایی، قیمت اعمال میانگین قیمت دارایی پایه در دوره نگهداری اختیار معامله است. همچنین اختیار معامله برمودا ترکیبی از اختیار معامله آمریکایی و اروپایی است. در این نوع اختیار معامله، خریدار تا سررسید می تواند فقط در تاریخ های مشخصی که معمولا اولین روز هر ماه است اختیار خود را اعمال کند.
ریسک اختیار معامله
اختیار معامله ها ابزارهای پوشش ریسک هستند اما از آنجاییکه قیمت آنها در بازار بورس دائما در حال تغییر است تعریف اختیار خرید و اختیار فروش خود این ابزار مالی نیز دارای ریسک می باشد. جهت انداره گیری ریسک اختیار معامله از مقیاس هایی استفاده می شود که با حروف یونانی نشان داده می شوند و معروف به Greeks هستند. این مقیاس های اندازه گیری به شرح زیر می باشند.
دلتا: نشان دهنده میزان تغییر قیمت اختیار معامله تعریف اختیار خرید و اختیار فروش نسبت به تغییر یک واحد از قیمت دارایی پایه است. در واقع دلتا حساسیت اختیار را نسبت به دارایی پایه می سنجد. در محاسبه دلتا برای اختیار خرید عددی بین صفر تا یک و در اختیار فروش عددی بین صفر و منفی یک حاصل می شود.
تتا: این مقیاس نسبت کاهش قیمت اختیار معامله را به کاهش زمان تا سررسید محاسبه می کند. هر چه سررسید اختیار بیشتر باشد ارزش اختیار نیز بیشتر است. بنابراین هر روز که به سررسید اختیار نزدیکتر می شویم از ارزش اختیار معامله کاسته می شود. زمانیکه اختیار معامله در سود است تتا افزایش می یابد و زمانی که در زیان است تتا کاهشی است. معمولا تتا برای موقعیت های خرید اختیار خرید و خرید اختیار فروش، منفی و برای فروش اختیار خرید و فروش اختیار فروش، مثبت است.
گاما: نشان دهنده نرخ تغییر بین دلتا و قیمت دارایی پایه است. گاما به ما می گوید اگر یک واحد، قیمت دارایی پایه تغییر کند دلتا چقدر تغییر خواهد کرد. هر چقدر گاما بیشتر باشد تغییرات دلتا برای یک دارایی بیشتر خواهد بود.
وگا: نشان دهنده میزان تغییرات قیمت اختیار معامله به میزان نوسان دارایی پایه است.
رو: این مقیاس، میزان تغییر قیمت اختیار نسبت به یک درصد تغییر در نرخ بهره را نشان می دهد.
چگونه وارد بازار اختیار معامله بورس تهران شویم؟
در بورس تهران اختیار معامله سهام بیش از 10 شرکت بورسی با سررسیدهای مختلف منتشر شده است. انداره هر قرارداد اختیار معامله 1000 سهم است. گر چه معمولا اختیار معامله ها گران هستند اما با توجه به نوسان بالای قیمت سهام در بورس تهران اتخاذ موقعیت خرید در اختیار معامله ها راهکار بسیار معقولی بنظر می رسد. با این وجود در حال حاضر معاملات اختیارها بسیار جزئی می باشند و غیر از یکی دو مورد مابقی سررسیدها بدون معامله هستند. با این حال اگر تمایل دارید معاملات حرفه ای تری نسبت به سایرین داشته باشید و سرمایه گذاری خود را بهتر مدیریت کنید می توانید وارد معاملات این نوع ابزار مالی شوید. برای مثال بعنوان یک استراتژی ساده می توانید اختیار فروش سهامی را که دارید خریداری کنید. بدین صورت ریسک خود را بر روی قیمت اعمال منهای قیمت خرید اختیار، ثابت نگه داشته اید.
جهت معامله اختیار ابتدا بایستی کد بورسی خود را بصورت آنلاین دریافت کنید. این همان کد بورسی می باشد که با آن می توانید سهام خرید و فروش کنید. بنابراین اگر قبلا کد بورسی سهام را دریافت کرده اید نیازی به دریافت کد معاملاتی دیگری ندارید. اما از آنجاییکه بایستی بیانیه ریسک را امضا کنید تنها یکبار نیاز است تا بصورت حضوری به دفاتر کارگزاری مراجعه کنید.
اختیار معاملات را نیز می توان مانند سهام بصورت آنلاین معامله کرد. اما معاملات آنها در پلتفرمی غیر از پلتفرم آنلاین سهام انجام می شود. بنابراین باید نام کاربری و کلمه عبور دیگری از کارگزار دریافت کنید.
دیدگاه شما